Deze Milanese bottenkapel is gebouwd van honderden lijken
- Artikel
- 15 aug 2023
- 4 minuten leestijd
Waar de meeste botten onder de grond liggen, is dat bij deze kerk in Milaan een ander geval. In plaats van de doden te verstoppen onder de grond, zijn hun schedels en botten juist gebruikt als decoratie van deze angstaanjagende kapel. Maar waarom?
Dat Italiaanse geestelijken er niet van wegdeinzen om bezoekers van hun kapellen de dood in diens gezichten te drukken, weten we inmiddels wel. Denk bijvoorbeeld aan de Catacombe van de Kapucijnen, de grootste mummiecollectie van Europa. Een kerk die deels gemaakt is van de botten en schedels van dode mensen valt daarbij in het niet – terwijl het zeker niet minder indrukwekkend is. Wil je dat zien? Loop dan binnen bij de San Bernardino alle Ossa, als je durft.
Schedels ter ‘versiering’
De kapel is te vinden als je direct na de ingang van de kerk naar rechts gaat. Alvast een kleine disclaimer: verwacht geen gigantische hal met schedels of ondergrondse catacomben zoals die in Palermo. Wat je hier wel vindt? Metershoge muren die op ‘sierlijke’ wijze zijn bedekt met menselijke overblijfselen.
We zeggen sierlijk, want aan creativiteit is hier zeker geen gebrek. De schedels worden werkelijk overal voor gebruikt. Ze zijn in rijen opgehangen, vormen een Jezuskruis en dienen zelfs als plafondlijst. Zelfs rondom het fresco op het plafond hangen schedels die het achttiende-eeuwse kunstwerk van Sebastiano Ricci helemaal afmaken. En de overgebleven heupbotten en beenderen? Dat zijn de lugubere kersen op deze griezelige taart.
Waar komt het vandaan?
Het bij elkaar schrapen van menselijke resten is een eeuwenoude traditie van de kerk. En hoe kan dat ook anders met zo’n gigantische verzameling aan botten? Al in de twaalfde eeuw zorgde een overschot aan lijken ervoor dat de begraafplaats geruimd moest worden. Botten van de geruimde graven werden in een kapel naast de kerk opgeborgen. De reden? Ziektes zoals de pest en lepra maakten veel slachtoffers. Omdat ze niet wisten wat ze met de botresten moesten doen, begonnen ze de kapel waar ze in lagen ermee te versieren. Een idee was geboren.
Maar helaas stortte de toren van de kerk in 1642 in, waardoor ook de kapel vernield werd. Er moest opnieuw worden begonnen aan de bottenkapel. De wederopbouw van de kerk verliep vrij snel, maar de kapel liet even op zich wachten; die was pas in 1695 klaar.
Gedurende de jaren bleven de botresten aangevuld worden De kerk kent hierin een tweedeling. Aan de ene kant zie je de botten van arme mensen die zijn gestorven in het Broloziekenhuis om de hoek en die van monniken. Aan de andere kant, tegenover het altaar, vind je de schedels van onthoofde dieven en schurken.
Inspiratie voor de Portugezen
De meeste mensen lopen de kapel uit met een unheimisch gevoel. Maar niet Giovanni V, de koning van Portugal. Sterker nog, hij raakte zo geïnspireerd dat hij in 1738 in Évora, een stad ten oosten van Lissabon, een replica liet nabouwen. Ook hier is de ingang van de kapel naast die van de ingang van de kerk, in dit geval de Sint-Franciscuskerk. Hoewel de twee niet helemaal een-op-een hetzelfde zijn, is aan het indrukwekkende aantal botten te zien dat Giovanni er alles aan deed om het concept na te bouwen. Waar in Milaan de nadruk gelegd werd op bezinning en bewustwording van de dood, ging in Portugal het gruwelgehalte een stuk omhoog. Bovenaan de poort staat hier namelijk geschreven: “Nós ossos que aqui estamos, pelos vossos esperamos”. Wat zoiets betekent als: “Onze botten die hier liggen, wachten op de jouwe”.
Het gebruik om oude graven te ruimen en er bottenkapellen van te maken werd later ook binnen Portugal overgenomen, namelijk in de Algarve. Hier vind je in Lagos (Igreja São Sebastião), Faro (Igreja do Carmo) en Alcantarilha (Igreja Paroquial) de bekendste voorbeelden van kapellen die ook helemaal bedekt zijn met botten.
Of je dit moet zien als een griezelattractie? Nee, dat zeker niet. Het is uiteindelijk bedoeld om de doden te eren en om je er als bezoeker bewust van te maken dat alles vergankelijk is. Het lijkt enger dan het daadwerkelijk is. Toch, of het geschikt is als plek voor het kinderfeestje van je neefje? Dat lijkt nog maar de vraag.
Meer kerken die gebouwd zijn met menselijke resten? Bekijk dan eens deze immense bottenkerk in Praag.