Kiribati: het verdrinkende (ei)land
- Artikel
- 17 mei 2022
- 6 minuten leestijd
In de Grote Oceaan vind je een relatief onbekend land dat uit 33 koraaleilanden bestaat: de onafhankelijke Republiek Kiribati. Slechts 21 eilanden worden bewoond. En daarop woon je met gevaar voor eigen leven: de eilandengroep verdwijnt namelijk langzaam in de zee.
Hoe omschrijf je Kiribati, dat je uitspreekt als Kiribas, op een logische wijze? Dat is ingewikkelder dan je zou denken. Met alleen de palmbomen, het zandstrand en een verdwaalde weg benoemen kom je er niet. De Oceanische eilandstaat heeft namelijk een oppervlakte van zo’n zevenhonderd vierkante meter. Het strekt zich in reeksen ringvormige koraaleilanden – ook wel atollen – langs de evenaar uit. De afstand tussen de uiterste eilanden is hetzelfde als die tussen Los Angeles en New York.
Kijk je dus op de kaart? Dan zie je 33 kleine, verdwaalde stippen in het water op zo’n vierduizend kilometer van Hawaï. Het land bevindt zich op het noordelijk-, zuidelijk-, oostelijk- én westelijk halfrond. Dat de staat van alle markten thuis is, is dus een understatement. Met zijn ligging op het westelijk halfrond is dit het meest westelijke land ter wereld. En hoewel je verwacht dat het hierdoor moeilijk bereikbaar is, telt het land 23 vliegvelden, waaronder twee internationale. Je bereikt de eilandengroep na een vlucht van vijf uur vanuit Hawaï.
Stad en (ei)land
De verschillende eilanden zijn ingedeeld in drie groepen: namelijk de Gilbert-, Phoenix- en Line-eilanden. Het grootste deel van de 121.300 inwoners vertoeft op de Gilberteilanden. Zuid-Tarawa, dat op het 31 vierkante meter grootte hoofdeiland Tarawa ligt, is officieel de ‘hoofdstad’, maar in feite bestaat dat uit meerdere met een asfaltweg verbonden eilanden en nederzettingen.
Op een (on)bewoond eiland
Niet alle eilanden zijn bewoond: de meeste zijn klein van stuk en hebben daardoor weinig te bieden. De wel bewoonde eilanden kennen een lange geschiedenis aan volksverhuizingen. Zo werd de republiek millennia lang vooral bewoond door volkeren uit eilanden in de Stille en Indische Oceaan. Van de elfde tot de veertiende eeuw volgden verschillende invasies vanuit Samoa, Tonga en Fiji. Daardoor kent de bevolking nu een samengesmolten cultuur, taal, traditie en uiterlijk.
In trek
Ook Europa strandde, hoe kan het ook anders, op de republiek. Zo ontdekte James Cook in 1777 Kirimati – niet te verwarren met Kiribati, dat je wellicht kent als Christmaseiland. Je vindt er dan ook plekken met namen als London, Paris, Poland en Banana. Eind negentiende eeuw kwam Groot-Brittannië permanent om de hoek kijken. Toen werd het gebied een kroonkolonie werd, wat het bleef tot 1942. Door de Britse bezetting wordt er nu niet alleen Kiribatisch, maar ook Engels gesproken én rij je er aan de linkerkant van de weg. En hoewel het dus Britse invloeden kent, betaal je er in Australische dollars.
Wat maakte dit gebied voor de nieuwkomers zo aantrekkelijk? De walvisvangst, de productie van kokosolie en een waardevol handelswaar: de fosforachtige guano. Dit dient als bron van salpeter voor buskruit en als meststof. Meer dan honderd jaar werd het dan ook gedolven op de eilanden. Maar de voorraad was niet eindeloos en raakte in 1979 op. En dat raakte de economie op de republiek zwaar.
Over-leven
De inwoners van Kiribati leven vooral op zelfvoorzienende landbouw en visserij. Dat is ook logisch, want of je nou naar links of rechts kijkt: overal zie je water. Genoeg vissen in de zee dus. En dat is maar goed ook, want voedsel van buitenaf naar binnen halen is door de locatie lastig. Deze overvloed aan water kent alleen ook een keerzijde.
Kopje Onder
Gemiddeld gezien ligt Kiribati twee meter boven zeeniveau. Da’s niet veel. Soms kampt het lang met periodes van droogte, wat zorgt voor extreme watertekorten voor de inwoners en de landbouw. Maar vooral de vloed speelt de inwoners de parten: dagelijks worden de eilanden overspoeld. Het eiland Banaba mag zich als hoogste punt gelukkig prijzen: met 335 inwoners reikt dit tot 81 meter boven het zeeniveau uit. Maar het hoogste punt dreigt steeds lager te komen liggen...
Door de opwarming van de aarde worden de eilanden langzaam maar zeker opgeslokt door de oceaan. Volgens een recent klimaatrapport zal Kiribati het de eerste zijn dat volledig verdwijnt. Delen eiland die twintig jaar geleden nog droog lagen, zijn inmiddels al door de oceaan opgenomen. Sterker nog: de verwachting is dat het land de eind van deze eeuw niet meer haalt, maar al voor 2100 als een echte Atlantis volledig onder water ligt. Oftewel: het land is een boegbeeld voor klimaatverandering.
Hoelang de inwoners nog kunnen blijven, is niet duidelijk. Want de wetenschap is helder: ruim voordat de republiek kopje onder gaat, zal het al onbewoonbaar zijn. Nu al is de watervoorziening namelijk een groot probleem: het drinkwater wordt steeds zouter, waardoor er – ondanks dat het omgeven wordt door water – geen druppel te drinken is. De inwoners zullen hun land dus voorgoed moeten verlaten. Waar ze dan heengaan? Mogelijk naar Fiji of Nieuw-Zeeland.
Ontkenningsfase
Ondanks dat het inwonersaantal door de waterproblemen langzaam afneemt, voelen velen de nood om te verhuizen niet. Zij hebben namelijk het idee dat hun thuis niet echt zomaar zal verdwijnen. Een voormalige president maakte nog grote stappen op klimaatbeleid en sprak nog op een klimaattop in Parijs. De huidige president gooit het echter over een ander boog: hij ontmantelde vrijwel het hele klimaatbeleid en heet journalisten die de klimaatproblemen willen belichten niet welkom.
Geen zorgeloos bestaan
En water vormt hier niet de enige bedreiging, want ook op andere vlakken staat het water tot de lippen. Zo heeft het land een staatsschuld van 43 miljoen. Maar ook de bevolking vist achter het net: dat heeft te maken met grote armoede, slechte eetgewoonten en hoge jeugdsterfte. Naar schatting leefde zo’n 22 procent van de inwoners in 2014 nog onder de armoedegrens en werk is er weinig te vinden: er zijn slechts vierduizend banen beschikbaar. Van een baan vinden kan je dus al bijna werk maken. Tel daar regelmatige aardbevingen en noodlottige wervelwinden bij op en je kan niet anders dan zeggen dat de toekomst van de paradijselijke eilandstaat aan een zijden draadje hangt.
Meer bijzondere eilandverhalen? Deze buureilanden liggen slechts vier kilometer uit elkaar, maar waren jarenlang afgesloten.