Waarom het Chileense Kaap Hoorn een Nederlandse naam heeft

Het ligt in het zuidelijkste punt van Zuid-Amerika, het heeft een Nederlandse naam, en het was ooit één van ’s werelds belangrijkste vaarroutes. Wat heeft Nederland met Kaap Hoorn te maken?

De zoektocht naar het rijke continent

In het jaar 1615 vertrok er vanuit Europa een boot onder leiding van twee Nederlandse ontdekkingsreizigers: Willem Corneliszoon Schouten, een ervaren Azië-reiziger, en Jacob le Maire, zoon van één van de oprichters van de VOC. Ze waren op zoek naar het mythische en rijke Terra Australis, ook wel Zuidland genoemd.

De enige mogelijkheid om het schatrijke continent te vinden was via het zuidwesten. Ze moesten dus via Zuid-Amerika naar Azië varen. Maar dat ging niet zonder slag of stoot. Onderweg moesten ze namelijk door de Straat van Magellaan varen, die de Atlantische Oceaan met de Grote Oceaan verbindt. Klein probleem: alleen de VOC mocht hier in die tijd doorheen varen. Uiteraard lieten de mannen het hier niet bij. Ze werden immers niet voor niets ontdekkingsreizigers genoemd. Ze waren van mening dat er een nóg zuidelijker ‘onontdekt’ stuk land zou zijn.

En gelijk hadden ze. Er was land in zicht! Op 29 januari 1616 kwamen ze terecht in het zuidelijkste punt van Zuid-Amerika. Ze vernoemden de kaap naar de thuishaven van Schouten: Hoorn. Jammer voor hen was dit niet het continent waarnaar ze op zoek waren. Later bleek dat het rijke Terra Australis met haar naar verluidt 'exotische' bewoners en schatten nooit heeft bestaan. Anderen beweren weer dat Australië juist het Zuidland was.

Drake Passage

Ondanks dat Kaap Hoorn dus niet het gewilde continent was, werd het later wel een plek van geografisch belang. Want wilde je vroeger van de oostkant van Amerika naar het westen reizen? Dan moest je helemaal om Zuid-Amerika heen varen. En dat was niet altijd een pretje. Je moest hoe dan ook een klein deel door de Drake Passage varen. Kaap Hoorn was de ingang van deze gure zeestraat die verder ging naar Antarctica.

Drake Passage ligt, in tegendeel tot bijvoorbeeld de Atlantische Oceaan, niet tussen landmassa’s in. Deze vrijheid van het water maakt dat de oversteek vaak als akelig en onvoorspelbaar wordt beschouwd. Je kan te maken krijgen met zware stormen, sterkte stromingen en ijsbergen. En dan hebben we het nog niet eens over de golven. Want deze kunnen een hoogte bereiken van wel twaalf meter. Maar liefst achthonderd schepen gingen hier al ten onder. En zat je op de boot die wel overeind bleef? Dan kon je te maken krijgen met een behoorlijke mate van zeeziekte.

Toch werd er vroeger veel via Kaap Hoorn gevaren. Want voor handelsschepen uit Europa of het oosten van Amerika was het de snelste route naar de Amerikaanse westkust. Die belangrijke rol verviel toen het Panamakanaal in 1914 opende, waardoor boten niet heel Zuid-Amerika meer hoefden te omzeilen. Er wordt trouwens nog steeds over de Drake Passage gevaren. Het is namelijk de kortste weg om van Zuid-Amerika naar Antarctica te reizen.

Het leven op Kaap Hoorn

Kaap Hoorn is de zuidelijkste klif van het 25 vierkante kilometer grote Hornos-eiland. De klif heeft niet veel meer dan een vuurtoren, een woonhuis en een kapel. Houdt je dat niet tegen? Om de top van de klif te bereiken zal je eerst de rotsen moeten beklimmen, die later overgaan in glibberige trappen. Eenmaal bovenaan kijk je op het punt waar de Atlantische- en Grote Oceaan samenkomen. En dat is nogal een happening. Maar ook de vuurtoren is een bezoekje waard. Deze wordt bemand door een Chileens gezin dat ernaast woont. Hoewel je hun huis niet mag betreden, is alleen het zien ervan al indrukwekkend. Als enige bewoners van het afgelegen eiland hebben ze het soms erg zwaar te verduren. Vooral de weersomstandigheden zijn een groot deel van het jaar op behoorlijk ruig. En hoe het gezin aan voedsel komt? Ze moeten het maar doen met passerende cruiseschepen.

Op Kaap Hoorn bevinden zich dus niet veel mensen. Maar dieren zijn er in overvloed. Je kan er onder andere rotspinguïns, zeeleeuwen en albatrossen spotten. Door de koude temperatuur en harde wind overleven deze dieren uitstekend.

Stijgende zeespiegel

Hoewel de kaap nu nog omringd is door zee, kan dat in de toekomst een hele andere koers aannemen. Door de stijging van de zeespiegel worden eilanden alsmaar kleiner. Dat heeft voor zowel het Chileense gezin als voor dieren grote gevolgen. Veel vogelsoorten moeten bijvoorbeeld voedsel zoeken op een veel kleiner oppervlak. En het gezin? In het slechtste geval moeten zij over een aantal jaar wel de biezen pakken. Misschien is het daarom toch verstandig om bij Kaap Hoorn uit de buurt te blijven.

Is een cruiseschip jou te luxe? Reis mee met een vrachtschip naar de andere kant van de wereld

• Deel