Waarom orka’s boten aanvallen bij de Spaanse kust

Je hebt ze misschien al voorbij zien komen in het nieuws. Angstaanjagende video’s met daarin orka’s te zien die boten aanvallen. Waar komt dit gedrag vandaan en hoe gaat zo’n aanval in z’n werk?

Walvissen staan bekend om hun intelligentie. Dolfijnen, ook een walvissoort, herkennen zichzelf in een spiegel en snappen het als een mens iets aanwijst. Veel walvissoorten zouden volgens wetenschappers emoties ook nog eens heftiger ervaren dan de mens zelf. En orka’s? Die zijn inmiddels zo slim dat ze denken de mens wel aan te kunnen.

Ambitieus? Misschien. Toch is het een dagelijkse dreiging waar schippers rond de kust van Portugal en Spanje mee te maken krijgen. Van het noordelijkste puntje van Spanje in Galicië tot aan het zuidelijkste puntje bij Gibraltar worden al drie jaar lang voor de kust aanvallen uitgevoerd door groepen orka’s. Ook voor de kust van Marokko is het geregeld raak. Inmiddels wordt er al gesproken van honderden aanvallen in alleen al de periode van na 2020.

Wraak

Eén getraumatiseerde orka is volgens verschillende wetenschappers de meest waarschijnlijke aanleiding voor deze aanvallen. ‘White Gladis’, zo wordt ze genoemd. Ze zou jaren geleden verstrikt zijn geraakt in een visnet en een trauma hebben opgelopen. Nu heeft ze het gemunt op ieder zeilschip of vissersbootje dat ze in haar vizier krijgt.

Als het daarbij zou zijn gebleven, was het geen nieuws geweest; getraumatiseerde dieren keren zich wel vaker tegen de mens. Maar wat zo opvalt aan White Gladis, is dat ze haar techniek heeft geleerd aan andere orka’s, die lijken mee te werken aan haar wraakacties. Ze is daarmee de leider van een ‘gang of killer-whales’ met in totaal negen orka’s. Deze bestaat uit twee verschillende groepen, een van vier en een van vijf. Een van deze groepen bestaat uit haar twee kinderen en twee zussen, waarmee ze het trucje dus ook al heeft doorgegeven op de volgende generatie.

Hoe gaat een aanval in z’n werk?

De manier waarop de orka’s te werk gaan is goed georganiseerd. Met een groep van meestal vier á vijf vallen ze aan. Het eerste doel? Het roer en de vin aan de achterkant. Ze hebben ontdekt dat dit de boot aandrijft. Een of twee van de kleinere orka’s zorgen zo dat de boot stilligt, zodat de grootste en sterkste van de groep daarna makkelijker op de boot kan inbeuken.

In de meeste gevallen kantelt of zinkt de boot niet, maar er zijn inmiddels wel verhalen bekend waarbij boten tot zinken werden gebracht. Dit is sinds 2020 drie keer voorgekomen. Onlangs nog werd in de buurt van Gibraltar het jacht ‘de Champagne’ aangevallen. Die aanval was zo heftig dat de kustwacht het schip naar de haven moest slepen. Dat leek soepel te gaan, totdat het schip toch zonk vlak voordat het aankwam in de haven.

In het geval dat het de orka’s niet lukt om de boot te kantelen, nemen ze vaak de visbuit van vissersboten mee. Ze breken de netten en eten de vangst op. Hier komen ze alleen niet zonder kleerscheuren van af, want ze blijven vaak haken aan de netten waar ze striemen en sneeën van krijgen.

Hoe het internet reageert

De reacties op de orka-aanvallen verschillen enorm. Er zijn voorstanders op het verjagen van de dieren, maar Gladis kan ook op veel steun rekenen. Ze zou haar eigen gebied beschermen en de mens een koekje van eigen deeg geven.

Vooral de aanval op het jacht kreeg symbolische bijval, omdat het door sommigen geframed werd als een aanval op het kapitalisme. Of orka’s echt zo slim zijn dat ze begrijpen hoe ze het kapitalistisme ten val kunnen brengen? Dat valt te betwijfelen. Het laat wel zien dat de discussie nog zeker niet ten einde is.

Wat te doen tijdens een aanval?

Het antwoord op deze vraag is helaas niet zo bevredigend, want er is niet zoveel dat je kan doen. Als je er snel bij bent kan je nog proberen weg te varen. Te laat? Dan kan je er het beste voor zorgen dat de kustwacht zo snel mogelijk op de hoogte is, stil blijven liggen met je boot en wachten totdat de kustwacht je komt ophalen. Als de orka’s rustig zijn, probeer dan niet achter of op ze in te varen, maar blijf naast ze varen of liggen. Wat wellicht geruststelt: tot op heden kwam er nog geen enkel mens om het leven tijdens een aanvaring rondom de Spaanse kusten.

Dus, is er sprake van een nieuwe stap in de evolutie van de orka? Wie weet, al is het nu wel erg vroeg om al conclusies te trekken. Wat het wel nog maar eens bewijst, is hoe ongelofelijk intelligent deze zeezoogdieren altijd al waren.

Benieuwd hoe je ergens anders wel veilig walvissen spot? Lees hier hoe je ze het beste ziet in IJsland.

• Deel