Hoe het nieuwe Rwanda revolutionaire stappen zet in vrouwvriendelijkheid
- Artikel
- 26 apr 2021
- 5 minuten leestijd
Eén van de meest veilige en gendervriendelijke landen ter wereld? Rwanda. Vrouwen bouwden dit land namelijk op. Toch zijn er nog hele sectoren waar vrouwen amper representatie vinden, zoals de toerismebranche. Daar vindt nu de strijd om verandering plaats.
In Rwanda ligt gendergelijkheid vast in de grondwet. Met een vrouwenquota van 30% in alle overheidsinstanties en een realiteit waarin meer dan 60% van de regering vrouw is, staat Rwanda al jaren in de top 10 van de meest gendervriendelijke landen ter wereld. Ter vergelijking: Nederland haalt de top 30 niet eens.
Gelijk, maar niet helemaal
In de nasleep van de genocide van 1994 waarin voornamelijk de mannelijke bevolking massaal werd vermoord, hebben vrouwen het land sterker en veiliger opgebouwd. Maar ondanks de grote vooruitgang, kampen veel van deze sterke, invloedrijke vrouwen nog altijd met seksisme achter gesloten deuren. Veel oudere mannen houden vast aan de traditionele rollenverdeling. Naast haar werk, is de vrouw thuis vaak nog verantwoordelijk voor alle huishoudelijke taken. Het idee dat mannen sterker zijn — en daarmee beter — heerst en galmt nog steeds na op sommige plekken in de arbeidsmarkt.
Zo bestaat de toerismesector in Rwanda ook vandaag nog vrijwel geheel uit mannen. Dit komt voort uit het idee dat vrouwen niet sterk, lenig en behendig genoeg zijn om als gids reizigers door de jungle te leiden.
Inspiratie en representatie
Maar zulke achterhaalde vooroordelen blijven niet onbestreden. Zo spraken wij in 2020 met Jeanette, lid van de Rwanda Women Birders Club, een collectief van alleen vrouwelijke gidsen. Geïnspireerd door hun moeders, oma’s en alle vrouwen om hen heen strijden zij om ook in de toeristenbranche vrouwenrepresentatie aan de man te brengen. De vrouwen bieden onderlinge steun, leren van en regelen opdrachten voor elkaar en reizen samen om meer kennis op te doen over toerisme.
Van belang is het voor ze dat vrouwen in elkaar investeren. Al het geld dat de leden van de Birders Club verdienen, stoppen ze terug in de organisatie. Van dit geld kopen ze boeken, benodigde apparatuur zoals verrekijkers en trainingen. Het doel: andere vrouwen inspireren in zichzelf te geloven, de wereld in te trekken en de liefde voor de natuur delen. Ze vinden trots in het breken van gendernormen, het doorbreken van verwachtingen en het tonen van hun talenten.
Everyone wherever around the world has to know that women can do anything. That's it.- Rugero Murekatete Jeanette
Een land zonder mannen
De genocide was het gevolg van een geschiedenis van diepgewortelde vooroordelen tussen de Hutu’s en Tutsi’s, jarenlange koloniale onderdrukking, sociale uitsluiting en segregatie. In een periode van honderd dagen werden naar schatting zo’n achthonderdduizend Tutsi’s en deels Hutu’s vermoord. Uiteindelijk werd ongeveer 75% van alle Tutsi’s weggevaagd. Het overgrote deel van de slachtoffers waren mannen. Een jaar later bestond Rwanda dan ook voor 78% uit vrouwen. Dat het land nu behoort tot de veiligste landen ter wereld, is grotendeels aan hen te danken.
In het land heersten sterke gendernormatieve opvattingen: de vrouw is zwak, blijft thuis, en zorgt voor de kinderen. De man is sterk, leidt, begeeft zich in de publieke ruimte en bouwt carrière op. Mannen zijn in dit gedachtegoed toekomstige soldaten en dus een dreiging. Daarmee werden zij het belangrijkste doelwit van de moordpartijen.
De traditie doorbreken
Toen vrouwen bijna als enige overbleven, veroorzaakte dit een gigantische verschuiving in het traditionele beeld. Er waren simpelweg geen mannen meer over om de functies te bekleden die altijd ten onrechte werden gezien als ‘mannenwerk’. President Kagame — bij wiens beleid ook vraagtekens gezet worden — moedigde dit aan. Want hoe kon het land ontwikkelen als meer dan de helft van de bevolking werd achtergelaten?
En dus gingen vrouwen massaal aan het werk. Hoge functies als politiechef en politicus, maar ook zware beroepen als bouwvakker en theeplukker worden nu allemaal uitgevoerd door vrouwen. Vrouwen zijn landbezitters, leggen nieuwe wegen aan of maken wetten.
Rwanda veranderde in korte tijd in een land met een beleid dat bijna nergens ter wereld zo vooruitstrevend is. Hoewel de grondwet stelt dat vrouwen minstens 30% van de overheidsfuncties moeten bezetten is dit in de realiteit dus meer dan 60%. En nu nog steeds vervullen vrouwen 84% van alle banen. Subsidies moedigen vrouwen aan langer door te studeren voor hoge posities en de gelijkheid van vrouwen druppelt door tot elk deel van de samenleving. Kinderen in Rwanda groeien op tussen inspirerende vrouwen die niet alleen streven naar verandering, maar het ook waarmaken.
Strijd voor gendergelijkheid volop in gang
"Je hoeft niet zo fysiek sterk te zijn als een man. Alles wat je nodig hebt is passie", zo luidt de boodschap die Jeanette wil meegeven aan vrouwen wereldwijd. En passie, dat hebben de leden van de Rwanda Women Birders Club. Met open armen verwelkomen ze nieuwe vrouwen. Want hoe meer vrouwen actief zijn in toerisme en andere werkvelden waar gendernormen nog leven, hoe beter het met vrouwen overal gaat.
Volgens Jeanette is juist het geloof in jezelf, in je eigen kracht, je eigen passies en talenten en het nastreven daarvan nodig om verdere vooruitgang te realiseren. Vrouwen in Rwanda zien volgens haar steeds meer in hoe krachtig ze zijn. De Rwanda Women Birders Club is een prachtig voorbeeld voor én van deze ontwikkeling. Ze zijn dan ook nog lang niet klaar met de strijd tegen genderongelijkheid in een van de meest gendervriendelijke landen ter wereld.
Meer weten over het Rwanda van na de genocide? De hoofdstad Kigali is een van de meest veilige, schone en vooruitstrevende steden van Afrika.