Eva leefde wekenlang met apen in de Gambiaanse wildernis: “Ik werd echt onderdeel van de familie”
- Artikel
- 12 jan 2024
- 10 minuten leestijd
“Later ga ik apen redden”: Eva droomde er als kind al van. Toch had ze niet verwacht dat deze droom zomaar werkelijkheid zou worden. Als vet nurse in Gambia helpt ze alles wat leeft. Niet gek dus dat haar bijzonderste verhaal zich tussen de apen afspeelt.
“We helpen alles wat binnenkomt”
“Op Facebook zag ik een bericht over Gambia. Een maand later was ik er.” Veel meer woorden maakt Eva er niet aan vuil wanneer ze vertelt over hoe ze in Gambia terechtkwam. Toch reageerde ze niet zomaar, want een fascinatie voor de wereld zit in haar dna: “Mijn ouders zijn beide aardrijkskundedocent. Van jongs af aan gingen we op reis naar bijzondere plekken, dus het is er met de paplepel ingegoten.”
Samen met de Engelse Emily, de lokale staf, vrijwilligers en de director vanuit Engeland, runt ze een opvangcentrum voor dieren genaamd The Horse and Donkey Trust. “Alles wat binnenkomt proberen we te helpen. Dat gaat om ezels, paarden en honden, maar ook om apen en kamelen.” Volgens Eva is het belangrijk dat ze aanwezig zijn in Gambia: “Veel inwoners hebben het geld niet voor een dierenarts en brengen hun zieke of gewonde dieren naar ons. Soms zijn er dierenartsen bij ons aanwezig, maar niet altijd. Zonder dierenarts kunnen wij natuurlijk niet zomaar een operatie uitvoeren, maar we doen alles binnen onze macht om ze te helpen.”
Nijlpaarden en hyena’s
Gambia ligt in West-Afrika en wordt volledig omringd door Senegal. Het land is in tweeën gesplitst door de Gambia-rivier en verloor de afgelopen decennia veel van haar wildernis. Eva: “Er zat heel veel wild, maar helaas is dat grotendeels afgejaagd. Volgens Google zit er bijna niks meer, maar dat klopt gelukkig niet helemaal. Wanneer je diep in de wildernis buiten slaapt hoor je nijlpaarden en hyena’s op de achtergrond, dat is echt geweldig.”
En buitenslapen was het afgelopen jaar geen uitzondering voor haar. Dat begon met de komst van Daynano: een jong huzaaraapje met een gebroken poot. “Ongeveer zes maanden voor mijn komst werd hij binnengebracht. Emily nam de moederrol op zich en heeft enorm veel voor hem betekend. Rond de tijd dat ik arriveerde hebben we vanuit het wildlife department twee volwassen apen — Dokoma en Mamaringo — laten komen, zodat ze een groep konden vormen met Daynano. Na ongeveer een half jaar waren ze in onze ogen als groep klaar om vrijgelaten te worden.”
Spoorloos verdwenen
Dat vrijlaten is niet zomaar even een kooi openen. Daynano was nog erg jong en daarom afhankelijk van Dokoma en Mamaringo. Eva: “Met de apen vertrokken we richting de staart van het land. Hier lijken grenzen niet meer te bestaan, je bent dan gewoon in Afrika. Na een paar weken struinen door de wildernis, kwamen we in een gebied met vier verschillende apensoorten die allemaal in harmonie leven. Dat hadden we allebei nog nooit gezien. Ik wist al snel dat dit dé plek was.”
Eva en haar team kozen voor een hard release, wat simpelweg loslaten betekent. Twee andere werknemers namen deze taak op zich, omdat de kleine Daynano te gehecht was aan Eva en Emily. Zij kampeerden een uur verderop. Op een afstandje werden de apen gemonitord. De twee volwassen apen deden het goed en volgden de bavianen die ook in het gebied leven. Maar Daynano? Die was op de tweede dag spoorloos. “Drie dagen waren we in angst naar hem op zoek, totdat we een telefoontje kregen. Daynano was achter op de motor van een boer gesprongen en liet niet los tot de boer thuis was.” De kleine aap was terecht, maar stond er zonder Dokoma en Mamaringo alleen voor.
Tot op de laatste avond
Een intensieve zoektocht naar de pleegouders van Daynano volgde. Met de kleine aap naast hen, struinden Eva en Emily twee weken lang van zonsopgang tot zonsondergang door het gebied. Zonder succes. De vet nurses wilden daarom met Daynano terugkeren naar het opvangcentrum, maar besloten nog één keer van de zonsondergang in het Gambiaanse binnenland te genieten. “Ik begon mijn mango te schillen en ineens werd-ie afgepakt. De dader bleek Dokoma te zijn. Op het allerlaatste moment besloot ze zichzelf te laten zien. We zakten door onze benen en huilden misschien wel voor een uur. De apen hadden elkaar overduidelijk gemist en lieten erg goed gedrag zien.”
De jonge vrouwen besloten hun krachten te verdelen. Emily ging terug naar het opvangcentrum en Eva bleef met Daynano achter. Ze werd daarbij vergezeld door staflid Karim, die de omgeving goed kende en het kamp bewaakte. En Eva? Die ging dagelijks van zonsopgang tot -ondergang met de apen de wildernis in. De kleine Daynano zag Eva op dat moment nog als moederfiguur en dus was het aan haar om de kleine aap te laten zien hoe hij moest overleven in de wildernis.
Maar hoe doe je dat zonder ervaring? “Ik keek vooral naar Dokoma en kopieerde haar gedrag, zodat Daynano mij weer kopieerde. Ik liet hem dagelijks zien waar hij moest drinken en hoe een dagritme werkt, maar ik heb ook in bomen gezeten en achter struiken verstopt. Je had me moeten zien.”
Van verbazing in verbazing
Weken vol verassingen volgden. Zo was Dokoma na een dag of zes even weg, waarna ze terugkwam met Mamaringo. Eva stond met open mond en besefte zich hoe belangrijk familiebanden voor de dieren zijn: “Ik sta er nog steeds versteld van. Mamaringo had niet terug hoeven keren. Dit was een familieband en ik werd ook steeds meer onderdeel van die familie. Hele dagen was ik met hen op pad. Ik stond hoog in de rangorde, maar nam bewust niet de leiding. Dat was aan hen.”
Goedkeuring van de bavianen
Voor de apen was het belangrijk om de bavianen te volgen en door hen geaccepteerd te worden. Deze beschermen andere apensoorten in het gebied en zorgen er dus voor dat ze veilig zijn. En omdat de kleine Daynano vooral naar Eva keek, moest zij er ook aan geloven. “Die bavianen moesten natuurlijk niets van mij hebben.”
Ze vertelt dat dit misschien wel haar spannendste taak was: “Ik moest vooral goed kijken en het gedrag van andere apen kopiëren. Communiceren ging volledig met gezichtsuitdrukkingen, dat heb ik allemaal moeten leren. Als mens heb je vaak niet door wat je met je gezicht doet, maar als je onbewust fronst dan praat je eigenlijk al. En bavianen zijn echt ruig, die worden niet voor niets bush soldiers genoemd. Ik heb wel momenten gehad dat ik helemaal alleen was en heel goed moest overwegen: kan ik nog een stap zetten of niet? Na dagenlang in de buurt zijn, kon ik op ongeveer één meter afstand komen en werd ik steeds meer gerespecteerd.”
Dagenlange stilte
Het optrekken met apen staat in schril contrast met het leven in Nederland. “Ik kan elke blik en elk geluid identificeren en heb soms dagen achter elkaar niet gepraat. Op een gegeven moment weet je niet meer hoe laat het is.” De enige persoon met wie ze kon praten was Karim, die een beetje Engels spreekt. Eva vervolgt: “Karim en ik hadden zo’n ander leven. Hij heeft bijvoorbeeld nooit echt op school gezeten. Hij heeft me heel veel geleerd over de wildernis, de waarde van het leven en hoe rijk ik eigenlijk ben. Ik zag mezelf als een arme, net afgestudeerde student en besef nu pas in wat voor luxe ik ben opgegroeid.”
Loslaten
Na een wekenlang proces begon Daynano steeds meer aan de wildernis te wennen. Het bleek de start van een voor Eva pijnlijk proces. “Ik moest ijskoud worden en Daynano loslaten. Keek of raakte hij me aan? Dan moest ik ‘m volledig negeren.” Met tranen in haar ogen vervolgt ze: “Het was hartverscheurend om dat te doen bij iemand waar je zo om geeft. Ik zag ook dat het hem pijn deed. Maar het resultaat was wel dat hij uiteindelijk comfort ging zoeken bij de anderen.”
Na een aantal weken ging Eva steeds wat langer weg bij de apen, zodat ze konden wennen zonder haar. Dat begon met vijf minuten, dan tien minuten en uiteindelijk hele dagen. “Na een aantal maanden moest ik het gebied met pijn en moeite achterlaten en terugkeren naar het opvangcentrum. Karim bleef en voor mij kwam er een andere collega in de plaats. Hun taak was echt om de apen af te laten schrikken en weg te jagen. Dat klinkt heel lomp, maar je wil niet dat de eerste beste persoon met een mango dat aapje meeneemt.”
Lang hoefden Eva en Emily het overigens niet zonder een aapje te doen: “Toen Emily mij op kwam halen, spraken we toevallig in een van de omliggende dorpen met iemand die een baby aapje in beslag had genomen van een paar kinderen. Dus op de terugweg van de release kwam het volgende aapje alweer in onze handen. Zijn naam is Kori. Hij doet het goed, maar heeft nog een lange weg te gaan.”
Succesvol proces
Dat de release van Daynano succesvol was, bleek afgelopen week wel. Na maanden kwamen Eva en Emily ‘m weer tegen in het wild. Hij bleef op gepaste afstand en volgde hen niet toen ze weggingen. Het avontuur in de wildernis heeft Eva enorm veel gebracht: “Ik heb geleerd op mezelf te vertrouwen. Om links te gaan als mijn gevoel dat zegt. En dat staat soms los van bewuste keuzes maken, maar gewoon doen. Dat kende ik helemaal niet.”
“Ik heb een geweldige familie en een fijne plek in Nederland, maar op dit moment ben ik echt thuis in Gambia. Ik voel me er goed, heb aan Emily een hele fijne vriendin en heb zelfs een hondje”, aldus Eva wanneer ze haar toekomstplannen op tafel legt. Dat ze voorlopig nog niet klaar is met apen, staat ook vast: “Ze gebruiken geen woorden, maar kijken zo goed naar elkaar. Daar heb ik zoveel van geleerd en is echt iets waar ik in de toekomst meer mee hoop te doen. Het is voor mij echt een kinderdroom. En dat op mijn 24e.”
Spugende cobra’s en spoedoperatie: eerder spraken we met Jory over zijn bizarre stage in de Thaise jungle.
