Amsterdam wil cruiseschepen gaan weren

Grote boten met duizenden toeristen aan boord die zich over de zeven zeeën verplaatsen. De cruiseschepenindustrie wordt die ieder jaar groter – en daar is niet iedereen blij mee. Amsterdam gaat maatregelen nemen, maar ook elders in Europa is het geduld op.

Als het aan de gemeenteraad van Amsterdam ligt, is het gedaan met megalomane cruiseschepen. De stad is van plan om vanaf 2035 volledig ‘cruiseschiploos’ te zijn. Zo moet de passagiersterminal voor cruiseschepen buiten het stadscentrum verplaatst worden om de, volgens de gemeente, vervuilende boten te weren. Vanaf 2026 zal het aantal cruiseschepen dat mag aanmeren bij de terminal worden verlaagd van 190 naar maximaal 100. Vanaf 2027 zijn alle boten in de terminal van Amsterdam verplicht om alleen walstroom te gebruiken. Dat betekent dat boten stroom gebruiken vanuit contactpunten aan land in de haven, zodat hun boordmotoren uitgeschakeld kunnen worden om de uitstoot te verminderen.

Het kostenplaatje

Betekent dit dat de kassa minder zal gaan rinkelen in de haven van onze hoofdstad? Dat moet nog blijken. De gemeente van Amsterdam geeft toe dat deze maatregelen kunnen leiden tot minder inkomsten uit bijvoorbeeld toeristenbelasting. Als we het jaarrapport van Cruise Lines International Association (CLIA) erop naslaan, loopt Amsterdam mogelijk nog veel meer mis. Volgens hun onderzoek leverde de Europese cruiseschepenindustrie in 2022 ruim €56 miljard op en creëerde het bijna 400.000 banen in heel Europa. €26,6 miljard hiervan zou direct hebben bijgedragen aan de Europese economie, een krappe vijftien procent (€3,9 miljard) van dit bedrag droeg direct bij aan de economie van de steden waar de schepen aanmeerden door cruisetoeristen die hier aankopen deden. De rest van het geld kwam terecht bij Europese scheepswerven, de lonen van Europese bemanningsleden en facilitaire diensten voor de reisaanbieders.

Maar dat bedrag is in Nederland heel waarschijnlijk een stuk minder. Volgens vier verschillende onderzoeken ligt het gemiddeld uitgegeven bedrag van cruisegangers in Europese landen tussen de vijfentwintig en vijfendertig euro per dag. Met een gemiddelde van drieduizend gasten aan boord per schip, komt dat uit op €75.000,- à €100.000,- per dag. Dat lijkt misschien een aardig bedrag, maar het staat volgens al deze onderzoeken niet vast dat er altijd zoveel wordt uitgegeven door de cruisegasten. De meeste cruiseschepen zijn bijvoorbeeld all-inclusive, oftewel: het leeuwendeel van de uitgaven moet zoveel mogelijk aan boord blijven. De cruiseschepen zijn met talloze restaurants, casino’s en duty free-winkels ervoor gemaakt om de gasten zo min mogelijk uit te laten geven aan land. Het bekrachtigt de resultaten van een Noors onderzoek, waaruit blijkt dat zo’n veertig procent van de gasten het schip nooit verlaat als het ergens aanmeert. Deze trend lijkt niet minder te worden met steeds groter wordende cruiseschepen, zoals de in januari te water gelaten Icon of the Seas. Op deze grootste cruise ter wereld van 365-meter lang zijn maar liefst veertig restaurants, een theater, waterpark en zelfs een minigolfbaan aanwezig.

Iets anders wat volgens deze onderzoeken misschien nog wel meer invloed heeft op het uitgavepatroon van cruisegasten, is het weer. Hoe meer zon, hoe sneller de bootgasten de stad inwandelen. Maar ja, aangezien de zon net iets minder schijnt in Nederland dan in landen rondom de Middellandse Zee, is het goed mogelijk dat de gemiddelde contributie aan de Nederlandse economie van de cruisetoeristen hier een stuk lager ligt dan in bijvoorbeeld Italië of Spanje. Wat ook veel effect heeft op het uitgavepatroon van de toeristen is hoelang de schepen in de haven blijven. Waar veel reisaanbieders soms dagenlang of een volle week in verschillende havens van landen zoals Noorwegen, Italië, Griekenland of Spanje aanmeren, blijven de meeste reisaanbieders maximaal slechts twee dagen aangemeerd in Amsterdam. En dan heb je ‘geluk’, want vaak bleven schepen zelfs maar enkele uren in de haven liggen, zoals dat in Barcelona vaak het geval was.

Restricties in steeds meer Europese steden

Meer Europese landen denken eraan om strenger toe te zien op het laten aanmeren van cruiseschepen. In 2021 heeft Venetië met zakdoekjes de kapiteins al uitgezwaaid, omdat de boten schade aanrichtten aan de al zwakke fundering van de stad en het natuurgebied in de omliggende lagune. Zelfs CLIA was het hiermee eens. Toch blijkt het aanmeringsverbod van deze grote boten nog altijd moeilijk te handhaven. Dat komt doordat er nog geen alternatieve haven is aangelegd buiten de stad. Hoewel een stuk minder dan eerst, zouden er nog steeds regelmatig cruiseschepen aanmeren in de haven.

Spanje probeert ook maatregelen te nemen. Zo is een van de twee grote terminals van Barcelona sinds vorig jaar oktober inmiddels gesloten voor cruiseschepen. Cruises worden nu gevraagd aan te meren in een haven verder verwijderd van de stad. Ook mogen er maximaal ‘slechts’ zeven cruiseschepen aangemeerd zijn in Barcelona. Ook Palma de Mallorca staat een maximum aantal cruiseschepen toe, namelijk drie, waarvan er slechts één meer dan vijfduizend passagiers mag hebben. De Noorse stad Bergen, een van de grootste havens voor reizigers naar de fjorden en de Noordpool, laat maximaal vier schepen toe.

In Frankrijk is onder de bevolking inmiddels aardig wat weerstand richting de cruiseschepen. De Franse stad Marseille wordt vanaf 2025 veel strenger op de soort brandstof waar een cruiseschip op vaart. 50.000 inwoners van de stad hebben een petitie getekend om cruiseschepen uit de haven te weren. In oktober vorig jaar kwam het in een andere Franse stad zelfs tot een directe confrontatie tussen inwoners en passagiers. Die werden namelijk met boegeroep en leuzen als “shame on you” (ga je schamen) ontvangen door zo’n tachtig klimaatactivisten gekleed in ijsberenkostuums in de West-Franse stad Douarnenez.

De president van Griekenland heeft aangekondigd volgend jaar maatregelen te treffen om cruiseschepen te weren bij de eilanden Santorini en Mykonos. Hij sprak in juni de wens uit om eenzelfde regeling te treffen met reisaanbieders zoals dat in Dubrovnik in Kroatië gebeurt. Daar heeft de gemeente samen met CLIA duidelijke afspraken opgesteld om overtoerisme tegen te gaan, meer te doen voor natuur- en cultuurbehoud en is een campagne opgesteld om reizigers bewuster te maken over de regio. De reden dat CLIA hiermee in zee gaat, is vanwege de dreiging van de burgemeester om alle cruiseschepen uit Dubrovnik definitief te weren. Het lijkt een stap in de goede richting, maar of meer steden het model van Dubrovnik over zullen nemen, moet nog blijken.

Een duurzamere (maar minder luxe) manier van reizen op zee is per vrachtschip. Lees hier hoe je dat doet.

• Deel