Volg de Via Appia: Levensader van het Romeinse Rijk

Het gezegde ‘alle wegen leiden naar Rome’ komt niet zomaar ergens vandaan; in het Romeinse Rijk was alles ingesteld om de hoofdstad zo goed mogelijk te bereiken in dit wereldrijk. Een van de mooiste wegen? De Via Appia, sinds dit jaar toegevoegd aan de Unesco Werelderfgoedlijst.

Van Rome helemaal tot aan Brindisi, in de ‘hak van Italië’, snijdt deze bijzondere route naar Zuid-Italië diagonaal dwars door het land. Voor de Romeinen was dit een van de belangrijkste hoofdaders van het keizerrijk. Zowel vanwege het economische belang en de schitterende omgeving waarin de route lag, werd deze ‘eerste snelweg van het Romeinse Rijk’ omgedoopt tot regina viarum: Koningin der wegen. Het enige jammere is dat de oude weg slechts op een paar plekken goed bewaard is gebleven: net onder Rome, in het archeologisch park Via Appia Antica, tussen Fondi en Itri, bij Minturno en in de buurt van Egnazia.

Maar niet getreurd, want je bent zeker niet te laat om deze weg zelf af te leggen. De huidige, moderne snelweg Strada Statale 7 loopt bijna geheel langs de weg die de Romeinen eeuwenlang bevoorraadde van goederen die uit de haven van Brindisi kwamen. Niet voor niets wordt deze snelweg dan ook de Via Appia Nuova genoemd: de nieuwe Via Appia. De route gaat via Capua en Napels naar Benevento door de Zuidelijke Apennijnen en buigt vervolgens af naar het zuidoosten richting Tarente en eindpunt Brindisi.

Ga je zelf deze historische route doen? Dat kan makkelijk, want je zou ‘m op volle snelheid in zesenhalf uur met de auto kunnen doortrekken. Wie de trein neemt, kan dat in ruim acht uur doen, al moet je dan wel na Benevento via Bari reizen. Ook geen straf als je niet vies bent van een leuke stedentrip. Maar gezien al het moois dat hier ligt, zou het natuurlijk eeuwig zonde zijn om hieraan voorbij te scheuren. Daarom gaan we op slow travel-tour en nemen we lekker onze tijd. Dus, riemen vast, klaar voor de start en… af! Als je er klaar voor bent natuurlijk, alles op jouw tempo.

Startpunt Rome

Gezien alle wegen dus naar deze stad leiden, is het wel net zo praktisch om vanuit de hoofdstad te beginnen aan onze tour. De stad Rome is met al z’n geschiedenis een waar openluchtmuseum. Met het Colosseum en het Forum Romanum is de stad bezaaid met Romeinse opgravingen - en ieder jaar komen er nieuwe opgravingen bij.

Het enige probleem met Rome? Het is er druk. Te druk. Daarom doe je je er beter aan deze stad te verlaten als je de grootste trekpleisters hebt gezien. Een goede tip is om het minder bekende badplaatsje Ostia op te zoeken, makkelijk te bereiken met een tram vanuit hartje Rome en een ware schat aan Romeinse opgravingen. Hier vind je misschien wel de best bewaarde ruïnes van de Romeinse tijd in de buurt van Rome en struikel je niet om de havenklap over een toerist die ergens stilstaat om een selfie te maken.

Vanuit Rome rijden we verder naar Capua bij Caserta en Napels in de buurt. Deze rit van slechts twee uur en een kwartier brengt ons net ten zuiden van Rome eerst langs Parco dei Castelli Romane, waar de Romeinse opgravingen voor het oprapen liggen. Je kan hier mooie wandelingen maken door de natuur bij de Albaanse Bergen en een duik nemen in het kraakheldere Albanomeer of Nemimeer.

Dinosaurusafdrukken en infinity pools

Een stukje verderop vinden we het natuurpark Monti Aurunci, waar je dinosaurusafdrukken kan vinden bij het wandelpad Orme dei Dinosauri. Kleine disclaimer: verwacht hier geen gigantische pootafdrukken van een T-rex te zien zoals die in Jurassic Park, maar het is wel erg bijzonder om te zien.

Verder vind je hier vele wandelpaden en kan je de Monte Petrella beklimmen van 1.533 meter hoog. Als je die klim maakt, bezoek op de top dan ook de rotskerk Eremo di San Michele Arcangelo. En wil je misschien wel de oudste infinity pool ter wereld zien? Ga dan naar regionaal park Roccamonfina, even verderop in zuidoostelijke richting. Hier is de in 1881 aangelegde Antico Lavatoio – en die werkt nog steeds!

Napels en omgeving

We karren – gestaag – door naar een nieuwe schat aan Romeinse vondsten in Capua. Zo vind je hier een oud amfitheater en een goed bewaard gebleven Mithraeum, een kerk van een geheime cult in de Romeinse tijd. Maar misschien nog wel indrukwekkender is het imposante aquaduct van Maddaloni, ten zuidoosten van Caserta. Bezoek daarnaast ook zeker de stad Napels voor een leuke stedentrip en breng ook een bezoek aan Pompeï, een van de meest bekende Romeinse ruïnes die je hier kan verkennen.

Volgens de oude route is de volgende stop Benevento, in Romeinse tijden Malventum genoemd. Deze centraal gelegen stad vind je aan de andere kant van de Zuidelijke Apennijnen, gemakkelijk te bereiken door de gigantische, brede vallei tussen de bergketens. De stad zit – het zal ook eens niet – vol met historische schatten en gebouwen. Het wordt vaak over het hoofd gezien, maar is met de Boog van Trajanus, een Romeins amfitheater en het pittoreske stadscentrum zeker een dagtrip waard. Bezoek hier in de buurt dan ook gelijk Sant'Agata de' Goti, een dorp dat deels in de bergen is gebouwd, waardoor het er meteen bij aankomst indrukwekkend uitziet.

Alternatieve route voor thrill seekers en natuurliefhebbers

Nu willen we natuurlijk niet toornen aan de geschiedenis, maar het reisgenot wil ook wat. Heb je dus wat langer de tijd? Dan kan je ook een omweg nemen en via een andere weg de Zuidelijke Apennijnen doorkruisen. Deze alternatieve route gaat niet langs Benevento, maar via Pompeï en Salerno naar Pignola. Aan de uitlopers van deze bergketen loopt de route door het dal langs de rivier de Sele, die uiteindelijk uitmondt aan de westkust van Italië, net onder Salerno. Dit dal doorklieft eveneens de Zuidelijke Apennijnen, met regionaal parkMonti Picentini aan de noordzijde van de oever en nationaal park Cilento aan de zuidzijde. Het is een schitterend gebied met hoge toppen en diepe dalen, met donkere druipsteengrotten, adembenemende vergezichten en hoge, kletterende watervallen. Het aanbod aan kampeerplekken is dan ook oneindig in dit gebied en het is dus niet vreemd dat deze route zoveel natuurliefhebbers aantrekt. Sterrenkijkers doen zich overigens goed aan een bezoekje aan het astronomisch observatorium Petina.

Heb je de Profunnata-, Bussento- en castelcivitagrotten van binnen bekeken, de Calabritto- en Asuowaterval gezien en de Monti Mai en Monti Cervati beklommen? En heb je ook in de schitterende rivier van Gole del Calore gestaan, waar de Romeinse bruggen nog over de kliffen hangen? Je zou denken dat het natuurhart genoeg gevuld is, maar niets is minder waar als je de Via Appia aflegt. In het zuidoosten vind je hier namelijk nationaal park Appennino Lucano Val d'Agri Lagonegrese en regionaal park Gallipolli Cognato Piccole Dolomiti Lucane. Zeker die laatste is voor waaghalzen een aanrader; afgezien van de vele klimbossen die hier zijn, kan je bij Pietrapertosa en Castelmezzano een zogenaamde Angel Flight doen. Tokkelen, maar dan hangend aan een kabel met je buik naar de grond gericht.

De oudste stad op de route

Tijd voor wat cultuur? Rij dan even langs het bergdorp Matera, al sinds 1993 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Behalve de imposante skyline van Sassi de Matera, die je kan bewonder vanaf de andere kant van het bijna honderdmeterdiepe Gravinaravijn, kan je hier ook de vele grotwoningen en -kerken bezoeken.

En als we de Romeinse tijd al lang geleden vonden, overtreft deze oudheid alles op deze route. Er zou bewijs zijn gevonden dat hier al 7.000 jaar voor Christus mensen hebben gewoond. Perfect voor een dagtrip vanuit Bari of Tarente, want het is in beide gevallen maar een uur rijden vanaf hier.

Hij kwam al even voorbij, maar Tarente, in Romeinse tijd Tarentum, is de volgende stop. Na vele jaren van verval, lijkt de stad weer aan een opmars bezig te zijn. Steeds meer reizigers weten het zuiden van Italië namelijk te vinden, wat betekent dat de stad ieder jaar weer iets meer te bieden heeft. Slenter door de smalle straten in het stadscentrum en bezoek de haven of ga op dagtrip naar Alberobello, een UNESCO-dorp met kenmerkende puntdaken. Liever in de baai blijven? Spot dolfijnen of ga in de leer bij een mozzarellamaker.

Brindisi en Bari

Vanuit hier rij je verder in zuidoostelijke richting om uiteindelijk uit te komen bij de Colonne Terminali della Via Appia, oftewel: het eindpunt van de Via Appia. Je herkent ‘m aan de grote basiliek in het hart van Brindisi (in de Romeinse tijd ‘Burundisi’ genoemd).

Je zou het nu misschien niet meer zeggen, aangezien de stad nu slechts 90.000 inwoners telt, maar dit was één van de grootste, belangrijkste steden in de Romeinse tijd. Vanuit hier vertrokken alle Romeinse schepen naar de Romeinse gebieden die aan de andere kant van de Middellandse Zee lagen. Bijzondere grond dus.

Niet ver hiervandaan rij je verder naar Bari, een van de meest opkomende steden van Zuid-Italië. Met ruim driehonderdduizend inwoners is het ook gelijk een van de belangrijkste steden van Puglia. Het is een culinaire hotspot in de regio met een uitgebreid aanbod van diverse, culturele uitjes en genoeg boottours om de stad op de enorme kliffen te zien staan vanaf het water. Ook de stranden zijn hier geweldig, met als kroon op het werk Polignano a Mare.

En kan je geen genoeg krijgen van Romeinse UNESCO-listings? Sinds dit jaar is ook de Romeinse grens van Dacia aan de Donaulimes in Roemenië toegevoegd. Buiten de grenzen van Europa vind je nog een nieuwe aanwinst voor UNESCO, namelijk bij de ruïnes van Umm Al-Jimāl, gebouwd door de Romeinen in de vijfde eeuw na Christus in Jordanië.

Een ander deel van Italië verkennen? Deze Italiaanse dorpen hebben bijzondere verhalen te vertellen.

• Deel