Volle buffettafels en een fooi voor benzine: de do’s en don'ts tijdens je reis in Kirgistan

Kirgistan: het land waar groengeplooide heuvels, diep uitgesneden dalen en besneeuwde bergtoppen samenkomen in een uniek landschap. Een uitgestrekt land waar veel mensen nog (half)nomadisch leven en de meeste inwoners moslim zijn. Wat moet je weten voor je reis?

First things first: even een aantal feiten op een rijtje. Het is vijf uur later in Kirgistan, de nationale valuta is Kirgische Som (KGS) en je hebt als Nederlander geen visum nodig als je maximaal zestig dagen in het land verblijft. In grote steden vind je voldoende pinautomaten, maar reis je buiten de stad? Dan heb je absoluut genoeg contant geld nodig. Ruim driekwart van de Kirgiezen is moslim, maar het land kent nog een heleboel andere religies en culturen.

Leef en laat leven

Kirgistan is een land van enorme gastvrijheid, wier inwoners daarentegen ook op zichzelf gericht zijn. Heb je hulp nodig? Dan zal vrijwel iedereen je willen helpen. Toch stappen de meeste Kirgiezen niet zo snel op je af: het ijs moet je zelf een beetje breken. De nationale talen zijn Russisch en Kirgisch, en in tegenstelling tot wat je misschien zou verwachten, spreken de meeste mensen geen woord Engels. Zelfs niet in de stad. Communiceren moet dus echt met handen en voeten, of als je een lokale SIM hebt, met een vertaalapp. Waar je beter niet over kan praten met iemand die je net hebt ontmoet? Politiek, religie of financiën. Toch hoeft taal geen probleem te zijn voor het maken van contact: “Langs de weg stonden mensen te liften, dus hebben we ze meegenomen. Ze spraken geen woord Engels, maar als bedankje werden we uitgenodigd in de yurt,” vertellen Joenah en Bram, twee avonturiers die met hun bus door het land hebben gereisd.

"Aan tafel!"

Ben je uitgenodigd om te komen eten bij een yurtfamilie? Dan zijn er nog een aantal dingen die je moet weten. Het is gebruikelijk om een cadeautje mee te nemen. Dat kan van alles zijn, van brood of vruchten tot een cadeautje uit je thuisland. Voordat je iemands huis betreedt, doe je je schoenen uit. Vervolgens wordt je opgevangen door de gastheer, wiens rol vaak wordt vervuld door de heer des huizes. Vaak krijg je dan een plekje aangewezen waar je mag gaan zitten. Dit doe je op de grond, bovenop tapijten met bijzondere kleuren en patronen. Waarom? In veel yurts staan hele lage tafels, waar een stoel niet onder past. Een mes krijg je niet, want snijden wordt als taak van je overgenomen door de tafelheer: hij breekt het brood en snijdt het vlees, en legt dit in stukken terug op tafel. Ben je te gast? Dan krijg je namelijk een bijzondere behandeling. Wees dus ook niet verbaasd wanneer de gastheer een toost uitbrengt en er glazen vodka worden geschonken. Is je glas leeg? Dan krijg je gewoon een nieuwe. 

Brood- en vleescultuur

De reden daarvoor vind je in de eetcultuur: er staat standaard heel veel eten en drinken op tafel en beide mogen niet opraken. Gebeurt dit toch? Dan was er niet genoeg, en dat is een grote belediging. “Soms laten families het eten van de vorige dag staan, omdat er anders niet genoeg eten op tafel staat.”, vertelt Joenah. Is je bordje of glas dus leeg? Dan krijg je meer. Wanneer je vol zit, kan je daarom het beste een beetje overlaten. Het eten is een buffet, met talloze verschillende gerechten. De meeste bevatten deeg of vlees, en dit zijn dan ook misschien wel de twee belangrijkste ingrediënten van de Kirgische keuken. Als vegetariër is het vinden van geschikt eten soms een aardige klus, beaamt ook Joenah, die zelf vegetarisch eet: “Omdat het eten een buffet is, kon ik meestal de dingen pakken waar geen vlees in zat. Maar krijg je vlees aangeboden en wijs je dat beleefd af, dan wordt dat niet door iedereen begrepen.” Niet alleen vlees wordt aangeboden aan reizigers, maar ook 'kumis': gefermenteerde paardenmelk. Dit drankje is zo populair in Kirgistan, dat je het zelfs langs de kant van de weg vindt in lege frisdrank- of waterflesjes. 

Hoe werkt het vervoer?

Wie reist door Kirgistan, kan op meerdere manieren van plek naar plek verplaatsen. Eén van deze manieren is met de bus, de 'marsjroetka' genoemd. Dit zijn semi-grote bussen, die in elke stad te vinden zijn en je meenemen naar verschillende regio’s in het land. Een kaartje kopen? Dat gebeurt op de bonnefoy, wanneer je aankomt bij het busstation. Kaartjes kosten ongeveer tussen de 20 en 800 som, afhankelijk van de plek waar je naartoe wilt. Omgerekend gaat dat om bedragen tussen de twintig cent en 8,5 euro. 

Kies je liever een comfortabelere rit? Dan is een taxi of gehuurde auto een optie. Taxi’s worden besteld via je verblijf, of met een app genaamd ‘Yandex Go’- het equivalent van taxi-apps hier. Rij je zelf? Weet dan dit: je Nederlandse rijbewijs is geldig in Kirgistan en rijden gebeurt gewoon aan de rechterkant van de weg. De meeste wegen in de stad zijn geasfalteerd, maar kom je daarbuiten, dan is de infrastructuur niet altijd van goede kwaliteit. Het gebruik van een 4x4 is daar geen overbodige luxe. Onderweg kijk je je ogen uit naar heuvelachtige landschappen, waar hier-en-daar ook een lifter voorbij kan komen. Liften is populair, juist onder Kirgiezen. Word je meegenomen? Dan is het beleefd om de chauffeur een klein bedrag te geven voor benzine.

Een laatste optie voor transport is de trein. Hier heb je ‘s winters niet veel opties, maar van juni tot augustus rijdt er een trein tussen de hoofdstad Bishkek en Balykchy: een stad gelegen aan het Issyk Koelmeer. Een kaartje koop je in de trein en kost een paar honderd som. Met een reistijd van ongeveer vier uur reis je op-en-neer tussen beide bestemmingen.

 

Het nomadische leven

Veel mensen in Kirgistan leven nog vrij nomadisch: in de zomer trekken ze met hun vee de bergen in, en in de winter keren ze terug naar de stad. De meeste kilometers worden afgelegd op paarden. Vuur maken? Dat is een belangrijk onderdeel van het herdersleven. Koken wordt gedaan op vuur, en met vuur wordt de yurt weer warm gehouden. Vrouwen houden zich meestal bezig met de kinderen en het eten, de mannen met het vee. 

Toerisme wordt grotendeels omarmd en aangepakt vanuit een community-based oogpunt. Dat wil zeggen: familie guesthouses worden gepromoot, jongeren worden opgeleid tot gids en reizigers worden uitgenodigd om deel te nemen aan traditionele sporten of spellen. Het idee daarbij is dat iedereen in Kirgistan een graantje meepikt. Daardoor krijg je als reiziger in dit land een redelijk authentieke ervaring. 

Hoe je deze manier van leven als reiziger zo min mogelijk verstoord? Door respect te hebben voor de mens, cultuur en natuur in het land. Maak niet zomaar foto’s van mensen of hun spullen en draag gepaste kleding: met schouders en benen het liefst bedekt. 

Benieuwd naar andere nomadische plekken? Lees hier hoe semi-nomaden in Jordanië worden ingehaald door massatoerisme.

• Deel