In het bijna verlaten Doel leven bewoners tussen kernreactors en havenpoorten

Wonen tussen een wereldhaven en kernreactors. Het klinkt voor velen niet als de gedroomde leefomgeving, maar toch weigerden de inwoners van het Belgische Doel hun geliefde woonplaats achter te laten. Dit is het verhaal van een gemeenschap die zestig jaar vocht voor haar bestaan.

Lege bushokjes, dichtgetimmerde, met graffiti bekladde huizen en ronkende kernreactors die als big brother over de schouders van het dorp gluren. Het Belgische Doel heeft alles weg van een dystopische sciencefictionwereld. Een plek waar je kramp van in je maag krijgt en die het allerergste doet vermoeden. Want waar zijn alle inwoners gebleven? 

Een ver verleden

De vervallen woningen vol street art en de dichtgetimmerde stamkroeg doen je vermoeden dat er ooit volop leven in Doel was. En dat klopt. Tot de jaren zestig was er geen vuiltje aan de lucht voor de inwoners van het dorp op de Scheldepolder, vlak bij de Nederlandse grens. Tot er plannen kwamen voor het uitbreiden van de haven van Antwerpen: Doel moest plaats maken. Toen er in 1968 een bouwverbod van kracht ging, kozen veel van de 2.500 inwoners eieren voor hun geld. Slechts een deel bleef achter, wachtend op een gedwongen vertrek. 

Maar dat vertrek kwam er niet. Want toen België in de jaren zeventig met economische terugval kampte, werden de uitbreidingsplannen opgeheven. In 1978, tien jaar nadat het bouwverbod inging, kregen inwoners te horen dat ze mochten blijven. Een fijne boodschap, maar de jarenlange onzekerheid had wel gezorgd voor leegstand. In die periode was Doel dan ook flink verouderd, net als haar inwoners. Jongvolwassenen bleven weg en dat moest veranderen volgens de gemeente Beveren, die ondertussen gefuseerd was met Doel. Eind jaren tachtig werd er daarom volop geïnvesteerd in het werven van jonge gezinnen en het restaureren van de kerk. 

Een nieuwe genadeklap

Even leek het erop dat Doel erbovenop zou komen. Totdat er in 1995 opnieuw uitbreidingsplannen van de haven uitlekten. In 1998 besloot de Vlaamse regering daarom opnieuw dat het dorp moest verdwijnen. 

Doel zou Doel niet zijn als inwoners niet opnieuw in protest overgingen. En met succes. In 2002 besloot de Raad van State de plannen te schorsen en Doel als woonzone te bestempelen. Maar de havenuitbreiding? Die was op dat moment al in volle gang en werd pal naast het dorp gebouwd. 

Wetteloos oord?

In het begin van de jaren 2000 bleef het inwonersaantal van Doel kelderen. Officieel, want er kwamen steeds meer krakers naar het dorp. Het zorgde ervoor dat Doel behoorlijk wat media-aandacht kreeg en de reputatie van een wetteloos oord verwierf. 

Maatschappij Linkerscheldeoever (MLSO), eigenaar van de lege woningen, besloot in 2008 om die reden zelfs een flink aantal huizen te slopen. Opnieuw vochten inwoners dit aan in de rechtbank, die zich bij de protesteerders aansloot en de sloop van woningen verbood. Toch leverden de sloophamers veel schade op en vertrokken er nog meer mensen uit het dorp. Slechts tweehonderd inwoners bleven over. 

Eindelijk akkoord

De jaren die volgden kenmerkten zich door juridische blunders, onzekerheid en rechtszaken. Tot maart 2022, toen de Vlaamse regering officieel besloot dat Doel zou worden behouden en dat het weer een leefbaar dorp moest worden. De uitbreiding van de haven kon daarbij gewoon doorgaan. Actiegroepen zetten hun procedures tegen de uitbreiding van de haven stop, nu er garanties waren voor de leefbaarheid en het landschap. 

Actiegroep Doel2020, dat jaren vocht voor behoud van het dorp, is van mening dat de belangen van de haven en Doel juist bij elkaar aansluiten. Zij hopen dat het dorp een oase van rust en kunst wordt in de bedrijvige wereldhaven. Een plek waarbij de panorama’s vol industrie en kernreactors juist voor een extra artistieke dimensie zorgen en waar kunstenaars, recreanten en havenmedewerkers samenkomen. 

Veel werk te verrichten

Ondanks de rust is Doel vandaag de dag nog verre van een oase. De ongeveer twintig overgebleven inwoners leven tussen onbezielde huizen. De graffiti geeft elk huis kleur, maar varieert van street art tot obscure scheldwoorden. En dan is er nog het uitzicht. Want waar je links grote, stalen constructies van de haven ziet, kijk je rechts op twee enorme kernreactors die zelfs op zonnige dagen de blauwe lucht van wolken voorzien. Doel heeft nog veel werk te verrichten om van het spookachtige imago af te komen. 

Toch gloort er voor het eerst in een halve eeuw echt hoop. Het dorp telt enkele kunstateliers en naast een groot aantal mensen lijkt ook de Belgische regering Doel inmiddels een warm hart toe te dragen. Zo meldde VRT in 2022 dat er in de huidige regeerperiode zo’n vijftien huizen opgeknapt gaan worden. Wel is het nog onduidelijk of de huizen ook echt voor private bewoners beschikbaar worden. 

Zelf naar Doel

Vooral in weekenden tijdens de zomermaanden trekt Doel veel fotografen, urban explorers en toeristen. Wil je het gevoel van een verlaten dorp krijgen en het pretpark-gevoel vermijden? Zorg dan dat je doordeweeks gaat. Daarnaast moet je je in weekenden en op feestdagen aanmelden met een Belgische E-ID kaart als je het dorp met de auto wil betreden. Doordeweeks kan je tussen 06:00 en 18:00 uur gewoon het dorp inrijden. Je kan je auto parkeren bij de molen of op aangegeven plekken langs de weg. 

Belangrijk is dat je je beseft dat Doel een dorp is waar nog altijd mensen wonen. Ga nergens naar binnen en blijf van eigendommen af. Hou er daarnaast rekening mee dat de laatste kroeg hier in 2023 sloot. Even wat drinken of naar het toilet is er dus niet bij. Ben je van plan lang te blijven? Neem wat eten en drinken mee en ga bij het laatste tankstation nog even naar de wc. 

Doel is een fascinerende plek en absoluut een bezoek waard. De muurkunst, de vervallen huizen vol klimop en het extreme decor zorgen voor een mix van gevoelens die je niet helemaal kan plaatsen. Het is een plek die symbool staat voor de industriële uitbreidingsdrift, de eurotekens in de ogen van gezaghebbers én de strijd van inwoners die gewoon wilden blijven wonen in hun geliefde dorp. 

Over fascinerende plekken gesproken: in dit Nederlandse dorp heeft nog nooit iemand gewoond.

• Deel