Een woestijn waar de zon schijnt, maar je je korte broek thuis moet laten

Het is een woestijn die records breekt, dinogeheimen bewaart én eigen muziek maakt. Deze omgeving is allesbehalve een gigantische zandbak.

Midden in het hart van Azië, ingeklemd tussen China en Rusland, ligt Mongolië. Buiten de drukke hoofdstad Ulaanbatar, vind je hier voornamelijk uitgestrekte rotsige landschappen gelegen in de grootste woestijn van Azië: de Gobiwoestijn. Deze woestijn is een plek van extremen en telt meerdere wereldrecords. Maar dat is pas het begin. Hier schuilt een landschap vol fossielen, met een zandorkest en nomaden die al eeuwenlang volgens de wetten van de Mongoolse natuur leven. Tel jij mee hoeveel ‘ter werelds’ deze omgeving op zijn naam heeft?

Wel of geen woestijn?

Met een oppervlakte van 1.3 miljoen vierkante kilometer is de Gobiwoestijn niet alleen de grootste noordelijke woestijn ter wereld, maar is het ook de woestijn met de grootste temperatuurverschillen. Schrik niet: die temperaturen variëren van veertig graden boven nul in de zomer tot ruim dertig tot veertig graden onder nul in de winter. Dat laatste maakt Gobi zelfs de koudste woestijn ter wereld. Een bijzondere eigenschap voor een landschap dat vaak wordt geassocieerd met extreme hitte. Want moet een woestijn niet warm en zanderig zijn? Tijd voor een kleine aardrijkskundeles.

In tegenstelling tot de Sahara, waar eindeloze zandduinen de horizon domineren, bestaat de Gobi grotendeels uit rotsachtige vlaktes, steppen en bergen. Slechts vijf procent van de gehele omgeving bestaat uit zand. De naam ‘gobi’ betekent in het Mongools letterlijk ‘waterloze plek’. En dat is precies waarom dit een woestijn is. Niet door de hitte, maar door de droogte. Volgens National Geographic is een gebied officieel een woestijn als er minder dan 25 centimeter neerslag valt per jaar. Wat ervoor zorgt dat de Gobi zo droog is? Het regenschaduweffect: het Himalayagebergte houdt bijna alle wolken tegen waardoor de Gobi zo droog als een rozijntje blijft.

Dinosauriërs en een natuurlijk orkest

Waar wij in ons kikkerlandje gemiddeld met 533 inwoners een vierkante kilometer delen, wonen er in Mongolië slechts 3 inwoners per vierkante kilometer. Dat maakt het een van de dunst bevolkte landen ter wereld. In de Gobi kan je uren rondrijden zonder dat je ook maar iemand tegenkomt. Maar wat kom je dan wél tegen?

In de jaren twintig ontdekte de Amerikaanse ontdekkingsreiziger Roy Chapmann Andrews iets dat de wetenschap voorgoed veranderde: de allereerste fossiele eieren van dinosauriërs. Tot dat moment had niemand bewijs dat dinosauriërs überhaupt eieren legden. Deze plek, getypeerd door rood zandsteen en een vurige oranje gloed bij zonsondergang, kreeg de naam Flaming Cliffs. Vandaag de dag geldt het als een van de belangrijkste paleontologische vindplaatsen ter wereld. En de beroemde dino-eieren? Die zijn inmiddels veilig opgeborgen, onder andere in het Oertijdmuseum in Boxtel.

Zand speelt in de Gobi een kleine rol. Maar het beetje dat er ligt, heeft een bijzondere eigenschap: het kan zingen. Op slechts een uur rijden van de Flaming Cliffs liggen de Khongoryn Els, beter bekend als de zingende zandduinen. Wanneer de wind langs de duinen raast, ontstaat er een diep, brommend geluid: het lied van de Gobi! Het geheim zit in de structuur van het zand; net als bij een klankkast van een gitaar of piano, worden de geluidsgolven in een specifieke laag van het zand gevangen onder het oppervlak. Maar ook zonder wind kan je de duinen laten zingen. Klim omhoog, glijd naar beneden en maak een eigen nummer samen met de natuur.

(Over)leven in de Gobi

Naast deze natuurverschijnselen kan je met een beetje geluk Mongoolse nomaden tegen het lijf lopen. Zij trekken met hun vee van de ene graasplek naar de andere. Het belangrijkste vervoersmiddel? Misschien verraadde het tweede plaatje het al, het is namelijk: de kameel. Ook in een ijswoestijn zijn ze te vinden. Voor de nomaden is de kameel essentieel om te kunnen overleven in de Gobi. Naast transportmiddel, gebruiken ze de vacht om zich te beschermen tegen de ijzige kou en drinken ze de kamelenmelk. Doordat nomaden van plek naar plek trekken, leven ze in ronde gers (yurts). En ook in het verleden was deze manier van wonen al van cruciaal belang voor het toenmalige Mongoolse Rijk. Rond het jaar 1200 zorgde de slimme constructie en draagbaarheid van deze woningen ervoor dat de Mongoolse leider Genghis Khan zich razendsnel kon verplaatsen met zijn leger. Maar ook vandaag de dag biedt de ger bescherming tegen de extreme kou van de Gobi en is het een van de meest duurzame woonvormen ter wereld. Wat opvalt aan de spierwitte gers, is dat ze prachtig versierde deuren hebben die altijd naar het zuiden zijn gericht. Waarom? Het is niet zomaar een leefruimte. De indeling van een ger volgt een eeuwenoude symboliek.Stap naar binnen en je bevindt je in een ruimte waar elk detail betekenis heeft. De noordkant is de meest eervolle plek, gereserveerd voor ouderen, leiders of een sjamaan. De westkant is het domein van de mannen, waar zadels, wapens en gereedschap liggen. De oostkant is voor vrouwen, met kookgerei en andere huishoudelijke spullen. En de zuidkant, bij de deur, is de minst eervolle plek waar de jeugd mag zitten. In het hart van de ger staat het vuur dat met het meeste respect wordt behandeld.

Van prehistorische vondsten tot nomaden die leven volgens eeuwenoude tradities. De Gobiwoestijn is een plek vol verassingen. Het is een landschap van records, contrasten en overlevingskracht. Dus, hoeveel ‘ter werelds’ heb je geteld? En belangrijker nog, welke zou je zelf willen ervaren?

Reis je naar Mongolië en ben je er niet langer dan dertig dagen? Dan kan je hier visumvrij verblijven.

• Deel