Koukleum? Zo ziet het leven in de koudste stad ter wereld eruit
- Artikel
- 09 dec 2021
- 10 minuten leestijd
We kennen het allemaal: de pijn aan je tenen na een wandeling door de sneeuw. Niet fijn natuurlijk, maar niets vergeleken met wat je meemaakt op een willekeurige winterdag in Jakoetsk. Hier is vijftig graden onder nul geen uitzondering en kan een half uur buiten al fataal zijn.
Groter dan Argentinië
Jakoetsk is met bijna driehonderdduizend inwoners de hoofdstad van de Russische autonome republiek Jakoetië. De stad ligt in Oost-Siberië, dat ook wel het Russische Verre Oosten wordt genoemd. Ondanks dat de stad officieel bij Rusland hoort, is deze meer dan zesduizend kilometer van Moskou verwijderd. Om dat even in perspectief te plaatsen: Amsterdam ligt bijna drie keer zo dicht bij de Russische hoofdstad.
Republiek Jakoetië is niet erg bekend in Nederland, maar dat maakt de plek niet minder imponerend. Het gebied is zelfs groter dan Argentinië. Tegelijkertijd is het enorm dunbevolkt: er wonen nog geen miljoen mensen. Veertig procent van de republiek ligt in de poolcirkel en meer dan negentig procent bestaat uit onaangeraakte bossen, meren en rivieren. Off the grid is hier een understatement: meer dan vijftien procent van alle wildernis in de wereld vind je in Jakoetië.
Van ijskoud...
Inwoners van Jakoetsk hebben te maken met een subarctisch landklimaat. Slechts drie maanden in het jaar kunnen als zomer worden bestempeld en de lente en herfst zijn erg kort. In de rest van het jaar daalt het kwik tot ver onder het minimum.
Vanaf oktober dompelt een koude deken van dichte mist de stad onder. De temperaturen liggen tot en met april ruim onder het nulpunt en van november tot maart wordt het nauwelijks meer warmer dan min dertig graden Celsius. De koudste officiële temperatuur die in Jakoetsk gemeten werd, was ruim 64 graden onder nul. Bewoners beweren echter dat het kwik ook wel eens tot onder de min 71 graden daalde. Het is hiermee de koudste permanent bewoonde stad op aarde.
De droge lucht in Jakoetsk maakt de kou extra verraderlijk. Hierdoor voel je niet snel dat je aan het bevriezen bent, waar de extreme temperaturen wel degelijk voor zorgen. Daarbovenop komt dat het kwik zomaar twintig graden kan dalen in korte tijd, dit maakt een enorm verschil in hoelang je lichaam het buiten vol kan houden.
Naar snikheet
Wanneer de lente aanbreekt, ontstaan nieuwe problemen in de stad. Jakoetsk ligt aan de Lena, een van de grootste rivieren ter wereld. Stijgende temperaturen zorgen ervoor dat het sneeuw en ijs in een rap tempo smelten. De Lena raakt hierdoor overvol en overstroomt regelmatig in deze tijd van het jaar.
Mocht je overigens denken dat je altijd een dikke winterjas nodig hebt in Jakoetië, dan heb je het mis. In de zomer is het geen uitzondering als temperaturen tot dertig graden oplopen: een flink contrast met de ijzige winters. De hoogste temperatuur ooit gemeten in de stad was ruim 38 graden: meer dan honderd graden verschil met de koudste temperatuur die in Jakoetsk werd gemeten. Nergens ter wereld liggen de minimum- en maximumtemperaturen zover uit elkaar als hier.
Riskante wandelingen
De waaghals die in Jakoetsk een wandeling besluit te maken, riskeert het in slechts tien minuten al om onderkoeld of oververmoeid te raken. Ook stekende pijn in je gezicht en langdurige pijn in je vingers is geen uitzondering. Twintig minuten is de grens voor de meest geharde inwoners van Jakoetsk. Zijn ze op een wandeling die langer duurt, dan gaan ze vaak even bij een bank of een supermarkt naar binnen om op te warmen.
Blijf je te lang buiten, dan riskeer je zelfs met goede kleding om te bevriezen. Vooral je gezicht, oren en vingertoppen zijn als eerste aan de beurt. Inwoners vergelijken deze pijn met die van een brandwond. Negeer je de signalen van je lichaam, dan kunnen je cellen en huid afsterven en verlies je bijvoorbeeld een oor of vingertopje.
Regelmatig komt het in de stad voor dat mensen de extreme temperaturen niet overleven. Bewoners die uit de kroeg komen en dronken in slaap vallen of mensen die autopech hebben in de omgeving komen vaak niet meer levend thuis. Genoeg reden dus om extra voorzichtig te zijn.
Strenge kledingvoorschriften
Wil je naar buiten in de winter? Een simpele winterjas voldoet niet. Vier of vijf lagen aan kleding is niet meer dan noodzakelijk om door de straten van Jakoetsk te struinen. Vaak dragen mensen thermokleding, wol en bont over elkaar om hun lichaam enigszins op temperatuur te houden. Bijna altijd bestaat de bovenste laag kleding uit bont. Laarzen van rendierenvacht, hoeden van muskusrattenvacht en jassen van vossenvacht, je komt het allemaal tegen in deze koude hel. Kleding die duur en omstreden is, maar volgens bewoners noodzakelijk om alle ledematen te behouden in de winter.
Ook je gezicht onbedekt laten, is riskant. Vaak dragen inwoners een sjaal tot aan hun ogen en een grote muts van bont op hun hoofd. Je bril opzetten is bij de koudste temperaturen overigens ook geen goed idee: met wat pech vriest deze aan je hoofdhuid vast. Gelukkig zie je toch al weinig door de dichte mist die vaak in de stad hangt.
Autopech
Bevind je je in de winter in Jakoetsk, dan is niets vanzelfsprekend. Ook je auto parkeren niet. Even de auto neerzetten om ‘s avonds weer weg te rijden is niet mogelijk, aangezien de extreme kou ervoor zorgt dat de accu bevriest en de auto niet meer start. Inwoners met een auto laten de motor dan ook dag en nacht lopen. Dit zorgt ervoor dat de motor en accu op temperatuur blijven en de auto berijdbaar blijft.
Andere bewoners gebruiken een soort warmtedeken die ze op hun auto leggen gedurende de winter. De accu wordt apart in een deken ingewikkeld om zeker te zijn dat deze niet bevriest. Rijkere inwoners maken gebruik van verwarmde garages, die je op verschillende plekken in de stad tegenkomt.
De motor aan laten staan en gebruikmaken van een verwarmde garage: het is allebei niet erg duurzaam. Gelukkig heeft de stad een toegankelijk OV-netwerk met bussen die zelfs met de allerkoudste temperaturen gewoon rijden. Veel inwoners maken hier dan ook gebruik van.
Koudste markt ter wereld
Ondanks de extreme temperaturen, moeten inwoners van Jakoetsk ook in de winter natuurlijk gewoon eten. Geloof het of niet, maar boodschappen worden veelal buiten op een markt gekocht. Op deze koudste openluchtmarkt ter wereld verkopen marktlui onder andere vis en vlees. Alles is hier op natuurlijke wijze ingevroren en kan rechtstreeks mee naar huis.
De medewerkers van de kramen staan op dierenvachten om hun voeten te beschermen tegen de kou. Ook lopen ze regelmatig naar binnen om even op te warmen voordat ze hun verkoopactiviteiten op de markt hervatten. Hoe koud het ook is, de markt gaat altijd door. Zoals bewoners van de stad zouden zeggen: “Slecht weer bestaat niet, slechte kleding wel.”
Vriespret
Naast alle uitdagingen die het leven in deze stad biedt, is de winter in Jakoetsk ook uiterst geschikt voor wat leuke experimenten. Hang je bijvoorbeeld je broek buiten aan de waslijn, dan kan je hem binnen enkele minuten rechtop in de tuin zetten en als papier in stukken scheuren. Ook kokend water bevriest binnen enkele seconden. Wie met een waterkoker naar buiten loopt en het water in de lucht gooit, ziet het kokende water in de lucht al in ijskristallen veranderen. Aan het klussen en geen hamer? Leg je banaan een paar minuten buiten en je kan vooruit.
Aangezien rivier de Lena in de winter volledig is bevroren, gaan veel inwoners van Jakoetsk naar buiten om te ijsvissen. Met een scherpe punt wordt er een gat in het ijs gehakt en daarin wordt een hengel of net gehesen. Vervolgens is het hopen dat de vissen snel toehappen: binnen een uur is het gat weer dichtgevroren.
Permafrost
Net als de rest van de wereld, heeft ook Jakoetsk te maken met klimaatverandering en de opwarming van de aarde. Wat meer warmte klinkt niet verkeerd voor de bewoners zou je denken, maar niets is minder waar. Jakoetsk is namelijk de grootste stad ter wereld gebouwd op permafrost. Dit houdt in dat de ondergrond van de stad continu bevroren is door het extreme klimaat.
Bouwen op permafrost vereist andere bouwtechnieken. Huizen en gebouwen staan op betonnen palen en buizen hangen boven de grond zodat de ondergrond niet ontdooit. Die technieken zijn echter niet meer opgewassen tegen de temperatuurstijgingen van de laatste jaren. Door de opwarming van de aarde verliest permafrost de stevige structuur en steeds vaker heeft Jakoetsk dan ook te maken met verzakkingen van huizen, gebouwen, wegen en pijpleidingen.
Niet alleen voor Jakoetsk levert het dooien van permafrost problemen op. Mocht de ondergrond verder smelten, dan kan dit wereldwijde gevolgen hebben. Zo komen bijvoorbeeld dieren, planten en bacteriën die duizenden jaren onder de grond zaten weer aan de oppervlakte. Enkele jaren geleden zorgde een rendierkarkas al voor een plaatselijke uitbraak van de besmettelijke miltvuurbacterie. Tientallen mensen raakten besmet en twee overleden. Hoe meer van deze grond smelt, hoe meer risico op besmettelijke ziektes. Waarvan we sommigen wellicht niet eens kennen.
Wat nog problematischer is, is het feit dat permafrost enorm veel C02 en methaan bevat. Wetenschappers zeggen zelfs dat er twee keer zoveel C02 in permafrost is opgeslagen dan in de rest van de atmosfeer. Dooit permafrost, dan komen ook deze stoffen vrij, wat de opwarming van de aarde alleen maar zal versnellen.
De toekomst van de koudste stad ter wereld hangt door deze omstandigheden aan een zijden draadje. Voor de inwoners van Jakoetsk is het te hopen dat we het tij nog kunnen keren. Ondanks dat de stad er in de winter als een hel uitziet, zouden zij voor geen goud willen ruilen. En daar hebben ze best een bevroren vingertopje voor over.
In de winter naar Rusland reizen zonder het risico om een oor te verliezen? Schaats op dit oudste en diepste meer ter wereld.
