Het uitgebreide protocol dat Japan veilig moet houden voor tsunami’s

De op vijf na zwaarste aardbeving ooit gemeten, met een kracht van 8,8. In de nacht van 29 op 30 juli 2025 werd de Stille Oceaan opnieuw herinnerd aan het geweld van Moeder Aarde. En de omliggende landen? Die moesten razendsnel in actie komen.

Gelukkig bleef de schade deze keer beperkt. De aardbeving vond plaats in de buurt van een dunbevolkt gebied en de tsunami die volgde viel mee omdat de beving diep onder de grond plaatsvond, onder een ondiep deel van de zee. Toch viel één ding op: de wereld nam geen risico en kwam razendsnel in actie om schade te voorkomen. Vooral Japan nam verregaande maatregelen en riep bijna twee miljoen bewoners aan de oostkust op te evacueren. Niet verrassend: het land is als geen ander voorbereid op natuurgeweld. En tsunami? Dat is niet voor niets een Japans woord. 

Leven met natuurgeweld

Natuurgeweld is van alle tijden in Japan. En het bijhouden van dit soort rampen is ook niet nieuw: de oudste geregistreerde tsunami in het land stamt uit de zevende eeuw. Omgaan met de onvoorspelbaarheid van de natuur hoort dan ook zo’n beetje bij het cultureel erfgoed van Japan. Na een verwoestende aardbeving in 1923, die ruim honderdduizend levens kostte, werden er echter voor het eerst serieuze maatregelen genomen om schade bij aardbevingen te beperken. Zo kwamen er bijvoorbeeld strengere bouwvoorschriften en werden er noodplannen ontwikkeld.

Toch kon dat niet voorkomen dat het vreselijk misging in 2011. Toen vond er een aardbeving plaats voor de noordoostkust van het Japanse eiland Honshu. De tsunami die volgde richtte veel schade aan, veroorzaakte een kernramp en eiste tussen de vijftien- en twintigduizend levens. Een vreselijke ramp dus. Maar toch kan je stellen dat deze aardbeving, met een kracht van 9,1, op een andere plek nog veel dramatischer had kunnen uitpakken. Zo eiste de aardbeving in de Indische oceaan in 2004, met een vergelijkbare kracht, naar schatting tweehonderddertigduizend levens. 

Dat de tsunami in 2004 meer slachtoffers eiste had onder andere te maken met de omvang van de golf en de dichtbevolkte kuststrook in landen als Thailand, Sri Lanka en Indonesië. Maar ook omdat deze landen veel minder goed voorbereid waren op een verwoestende vloedgolf dan de Japanners. We nemen je mee in het, tot in de puntjes uitgedachte, ‘tsunamiprotocol’ van Japan. 

Alarmsysteem

Japan heeft een uitgebreid onderzees netwerk met duizenden sensoren op de oceaanbodem. Deze meten zeebodemverschuivingen, trillingen en de waterdruk. Vindt er een aardbeving en dus een mogelijke tsunami plaats? Dan pikt de Japan Meteorological Agency (JMA) deze waarschuwing op en kan het met geavanceerde modellen binnen enkele minuten simuleren waar en wanneer een tsunami de kust bereikt. 

Dreigt er daadwerkelijk een vloedgolf op de kust af te stevenen? Dan geeft de JMA binnen drie minuten een tsunamiwaarschuwing af. Zo’n waarschuwing kent drie categorieën: Tsunami Advisory: golven tot één meter hoog, Tsunami Warning: golven tot drie meter hoog en Major Tsunami Warning: golven hoger dan drie meter. 

Die waarschuwing wordt vervolgens razendsnel verspreid via het nationaal alarmsysteem (J-Alert), sirenes in dorpen, mobiele telefoons, apps, digitale borden op straat en stations en in radio en tv-uitzendingen. Binnen enkele minuten weten alle bewoners van een mogelijk getroffen gebied dat er een golf aankomt. Op dat moment is het dus vooral hopen dat de aardbeving niet te dicht bij de kust plaats heeft gevonden, zodat de golf nog niet aan land is gekomen op het moment dat bewoners de waarschuwing krijgen. 

Wanneer de golf komt 

Naast strikte, aardbevingsbestendige bouwvoorschriften heeft Japan honderden kilometers aan betonnen zeeweringen, die op sommige plekken ruim tien meter hoog zijn. Na de tsunami van 2011 zijn enkele van deze muren verhoogd of aangepast. Zo’n zeewering geeft overigens geen garantie en biedt vooral bescherming bij kleinere tsunami’s. 

Mocht het water toch voorbij de zeeweringen komen, dan zijn inwoners hopelijk al geëvacueerd. In veel laaggelegen gebieden zijn Tsunami Evacuation Mounds aangelegd. Dit zijn kunstmatige heuvels waar bewoners naartoe kunnen om aan het water te ontsnappen. In kuststeden vind je ook vaak speciale evacuatiegebouwen: hoge betonnen constructies waar mensen naartoe kunnen rennen als vluchten naar hoger gelegen terrein niet meer lukt. Deze evacuatiezones staan via bewegwijzering aangegeven en gemeenten geven kaarten uit met tsunami-risicozones en veilige routes. 

Een goede voorbereiding is het halve werk

Ooit gehoord van Disaster Prevention Day? In Japan wordt het uiterst serieus genomen. Op 1 september, de dag van de verwoestende aardbeving in 1923, worden er jaarlijks grootschalige aardbevingsoefeningen gehouden door scholen, bedrijven en overheidsinstanties. Ook kinderen leren al op school en op kinderdagverblijven hoe ze om moeten gaan met aardbevingen en tsunami’s. 

Japan blijft leren van rampen uit het verleden en kijkt ondertussen naar de toekomst. Zo mogen nieuwe woningen in bepaalde regio’s niet meer op zeeniveau worden gebouwd en hebben sommige steden sinds 2011 dubbele waarschuwingssystemen en noodvoorraadcentrales op hooggelegen locaties ingericht. Tsunami’s en aardbevingen kunnen nog altijd niet voorspeld of voorkomen worden, dus inwoners van Japan zijn gedwongen te leven met de grillen van de aardbodem. En dan kan je maar beter goed voorbereid zijn. 

Wat je moet doen als je zelf te maken krijgt met tsunamigevaar op reis? Check het hier.

• Deel