Mount Erebus: de goudspuwende vulkaan van Antarctica

Het is de zuidelijkste, actieve vulkaan ter wereld. Wat de Mount Erebus nog meer zo bijzonder maakt? In zijn uitbarstingen worden stukjes goud de lucht in geslingerd. De geschatte waarde die dagelijks in de lucht terechtkomt is tussen de vijf- en zesduizend euro.

Uitgelichte afbeelding: Martyn Unsworth / imaggeo.egu.eu / CC BY-NC-ND 4.0 DEED

Je zou het misschien op het eerste gezicht niet zeggen, maar in het uitgestrekte en ijzige landschap van Antarctica zijn ook de heetste lavabronnen ter wereld te vinden: vulkanen. Een van deze lavabergen is de Mount Erebus. Met zijn hoogte van 3794 meter is deze vulkaan niet alleen de hoogste, maar ook de meest zuidelijke, actieve vulkaan op aarde. En dan is er nog iets eigenaardigs met deze reus aan de hand. Amerikaanse geologen kwamen erachter dat deze vulkaan dagelijks maar liefst tachtig gram goud uitstoot.

Over de vulkaan

De vulkaan is voor het eerst in zicht in 1841. Kapitein James Clark Ross komt deze gigant tegen tijdens zijn expedities tussen 1839 en 1843 naar de zuidpool. Hij vaart met twee gigantische oorlogsschepen rondom de poolcirkel om zo het gebied in kaart te brengen en onderzoekt de magnetische krachten rondom de zuidpool. De expedities zijn zeker niet voor niets. Zijn aanname, dat er magnetische krachten hangen rondom de zuidpool, wordt bevestigd, Antarctica wordt officieel gezien als een continent en zijn naam wordt gebruikt om een zee en een eiland aan te duiden. Onderweg mag hij ook twee vulkanen van een naam voorzien. Zijn schepen heten de HMS Erebus en de HMS Terror en dus vernoemt hij de vulkanen naar zijn schepen.

Mount Erebus is te vinden op het eiland dat vernoemd is naar de kapitein en geclaimd wordt door Nieuw-Zeeland. De grote berg staat bekend om zijn actieve lavameer, dat al sinds 1972 borrelt en regelmatig uitbarstingen veroorzaakt. Tijdens deze uitbarstingen worden niet alleen lava en as uitgestoten, maar ook 'vulkanische bommen': rotsblokken van gedeeltelijk gesmolten gesteente die hoog de lucht in worden geslingerd.

Een berucht imago

Maar waar de meeste mensen Mount Erebus helaas iets beter van kennen, is de vliegtuigcrash van vlucht 901 in 1979, waarbij alle 257 inzittenden om het leven komen. Deze vlucht is dan onderdeel van een programma van Air New Zealand, waarbij passagiers een elf uur durende rondvlucht van Auckland naar Antarctica maken en weer terug. Op die noodlottige dag in november 1979 is het bewolkt. Toch besluit men om de vlucht door te laten gaan. Piloot Jim Collins zou hebben geprobeerd het vliegtuig te laten dalen tot ongeveer zeshonderd meter, door in twee grote lussen naar beneden te spiralen. Dat is erg laag, want de normale vlieghoogte van dit type vliegtuig is doorgaans zo’n tien kilometer hoog. Rond één uur ‘s middags botst het vliegtuig tegen de zijkant van Mount Erebus, wat onmiddellijk tot de dood van alle inzittenden leidt. 

Men denkt dat een zogenaamde whiteout de oorzaak is van de crash. Dit houdt in dat het moeilijk zou zijn geweest voor de piloot om afstand en diepte in te schatten vanwege het met ijs bedekte landschap en de witte, bewolkte hemel. De piloot zou het onderscheid tussen lucht en land niet meer goed hebben kunnen maken en zou waarschijnlijk hebben gedacht dat het witte zicht voor de cockpit lucht was, niet de bergwand. Air New Zealand staakt hierna de rondvluchten boven Antarctica.

Hoe kan goud uit de vulkaan komen?

Terug naar het goud, want daar kwamen we voor. Wetenschappers van het Mount Erebus Volcano Observatory zien begin jaren negentig dat de vulkanische bommen die uit deze krater de lucht in worden geschoten kleine deeltjes gekristalliseerd goud bevatten. Hoe dat kan? De gouddeeltjes worden gevormd in het diepe magma, waar hoge temperaturen en een grote druk zware metalen zoals goud, koper, zink en lood smelten. Deze metalen binden zich aan zwavelgassen die door de vulkaan worden uitgestoten. Wanneer deze gassen afkoelen en kristalliseren, worden de gouddeeltjes gevormd. Naar schatting zou de vulkaan dagelijks ongeveer tachtig gram goud uitspuwen, wat een waarde van tussen de vijf- en zesduizend euro zou moeten zijn.

Word je er rijk van? Nou…

Menig goudzoeker zal nu wel denken: op naar Antarctica! Maar niet zo vlug, want rijk word je er niet van. Het goud dat de vulkaan uitstoot, bestaat namelijk uit extreem fijne deeltjes die verspreid worden over honderden, soms zelfs duizenden kilometers. Deze gouddeeltjes zijn zo klein dat ze met het blote oog nauwelijks te zien zijn. Bovendien mengen ze zich met andere deeltjes in de atmosfeer. En hoewel het volgens het New Mexico Institute of Mining and Technology technisch mogelijk moet zijn om deze deeltjes te detecteren, is het economisch onhaalbaar om ze te verzamelen en te raffineren. Een van de wetenschappers noemt het zelfs “praktisch onmogelijk”.

Waar het als goudzoeker iets interessanter is om naar af te reizen? In deze verdwenen Hondurese junglesteden vind je misschien wel nog een schat.

• Deel