In dit dorp in Papoea-Nieuw-Guinea worden de lichamen van overledenen gerookt

Fans van The Walking Dead opgelet: op deze afgelegen plek kan je zomaar een skelet tegen het lijf lopen. Geen zorgen, ze zullen niet achter je aan rennen voor vlees en bloed. In plaats daarvan waken zij, vanuit stilstand, over hun dorp.

Verscholen tussen een bladerdek

We hebben het over de ‘Smoked Mummies’, die voor het eerst werden vastgelegd door Charles Higginson in 1907. Ze zijn te vinden in de Aseki vallei in Papoea-Nieuw-Guinea, waar ze goed verscholen staan tussen struiken boven op een berg. Wat je je erbij voor moet stellen? Een rij skeletten, steunend tegen grot- of bergwanden, waarvan de ene mummie nog meer verweerd is dan de ander. Sommige lichamen zijn wel tachtig tot tweehonderd jaar oud, maar hier-en-daar zitten er zelfs nog tanden en kiezen in een gebit. Om hier te komen moet je overigens wel een hele tocht afleggen: vanuit de dichtstbijzijnde stad Lae vlieg je met een vliegtuig bijvoorbeeld naar Menyamya, waar je, tegen een toegangsprijsje, met een 4x4 over modderige wegen richting het dorp Angapenga of Koke rijdt om vervolgens aan een pittige klim naar boven te beginnen.

Dit bericht op Instagram bekijken

Een bericht gedeeld door alison (@alisonfromashes)

Wachters van het dorp

Om te begrijpen waarom de gemummificeerde lichamen op deze plek worden neergezet, moeten we eerst terug in de tijd. De Aseki regio wordt van oorsprong rijk bewoond door Anga gemeenschappen, die honderden jaren geleden begonnen met manieren om mensen na het overlijden in goede staat te bewaren. Belangrijke personen, zoals krijgers of dorpsleiders, werden gemummificeerd en vervolgens gerookt en gedroogd. Waar zij tijdens hun leven al een belangrijke rol vervulden voor de groep, blijft die functie ook na hun dood aan ze uitbesteedt. Ze worden namelijk niet zomaar neergezet tegen een bergwand, maar uitkijkend over het dorp: als trouwe beschermers. Het is daarom ook van groot belang dat de rookprocedure precies goed wordt uitgevoerd, want men gelooft dat lichamen van mensen waar niet goed voor wordt gezorgd, voor problemen zullen zorgen in de jungle. Veel van wat we weten over deze plek komt uit de verhalen van Higginson, maar tegenwoordig worden sommige beschrijvingen in twijfel getrokken als overdreven. 

Het rookproces uitgelegd

Voordat lijken worden gerookt, zijn er een aantal dingen belangrijk: als eerst wordt er een takkenconstructie rondom het lichaam gebouwd, zodat de overledene een bepaalde houding kan aanhouden. Het is de houding waar hij of zij later in tegen een wand zal worden gezet, vaak zittend of leunend en met het gezicht zichtbaar naar voren. Vervolgens worden er sneetjes gemaakt op verschillende plekken van het lichaam, namelijk rondom de enkel, knie en elleboog. Waarom? Om lichaamsvet- en sappen uit het lichaam te laten. Belangrijk om dit te onthouden, want dit vet blijft niet ongebruikt. Wat ermee gebeurt? Daar komen we later op terug. 

Het lichaam wordt voor minstens dertig dagen, maar meestal drie maanden, gerookt en gedroogd boven een vuur in een rookhut. Niet iedereen mag dat doen, maar alleen aangewezen mensen uit het dorp. Zij mogen zichzelf gedurende de hele rookperiode niet wassen en moeten een speciaal dieet volgen. En het vet? Dat wordt over de lichamen van nabestaanden gesmeerd. Iets waarvan op deze plek wordt gedacht dat hiermee de krachten van de overledene worden doorgegeven. De overledene zelf wordt in plaats daarvan ingesmeerd met rode klei, om de lichamen te beschermen tegen beestjes en snelle ontbinding. Dat is dan ook de reden dat veel verweerde skeletten na zoveel jaren nog steeds gedeeltelijk bedekt zijn met een rode kleur.

Onderhoud

Vandaag de dag wordt deze manier van bewaren steeds minder vaak gebruikt en schrijft BBC-reporter Ian Lloyd Neubauer zelfs dat het roken officieel niet meer gebeurt sinds de bekering tot het christendom van veel bewoners in 1949. De skeletten die er al staan, worden wel goed beschermd en onderhouden. In 2008 is er een onderzoeksteam uit Amerika afgereisd naar Papoea-Nieuw-Guinea om dorpelingen uitleg te geven over het restaureren van een lichaam. Ze kwamen voor Moimango, ooit krijger, sjaman en dorpsleider. Voor de restauratie van zijn lichaam werden ‘tapa’, ‘suca’ en ‘kumaka’ gebruikt: drie natuurlijke producten die voorkomen in de omgeving. Tapa werd gebruikt voor het afdekken van plekken, suca om huiduitslag tegen te gaan en kumaka als lijm. Inmiddels worden ook andere skeletten soms naar dorpen gebracht voor klein onderhoud.

Niet alleen in Papoea-Nieuw-Guinea vind je (restanten van) mummies. In de Kapucijnen hangen rijen lijken naast elkaar. 

• Deel

Maron Theunis

Online redacteur