Het mysterie van de Peruaanse Nazcalijnen

Vlieg je over het droge zuidwesten van Peru? Dan kan je zomaar uitzicht hebben op de meest bijzondere kunstwerken ter wereld. Tussen de steden Nazca en Palpa vind je eeuwenoude tekeningen van dieren, planten en andere figuren: sommigen bijna zo groot als de Eiffeltoren.

Wie door het dorre landschap van Pampa’s de Jumana loopt, merkt eigenlijk helemaal niets geks op. Af en toe zie je misschien een ondiepe streep in het zand, maar niemand zal vanaf de grond doorhebben dat deze dunne lijnen onderdeel zijn van eeuwenoude tekeningen die het landschap opfleuren. 

Uit de lucht gevallen

Heel lang wist de wereld daardoor niet van de Nazcalijnen. Alleen van bovenaf zijn de kunstwerken zichtbaar en tot aan de vorige eeuw was het dus vrijwel onmogelijk om een goed beeld van dit bijzondere stukje land te krijgen. Maar dat veranderde met de komst van het vliegtuig. In de jaren dertig begonnen de bizarre lijnen daardoor op te vallen bij piloten. 

Het bleek het begin van een nog altijd onopgelost mysterie. Archeologen, antropologen, historici en andere wetenschappers gingen los met theorieën: de ene nog wilder dan de andere. Hoe kon het in hemelsnaam dat de bevolking eeuwen geleden zulke mooie figuren kon maken zonder enig overzicht van bovenaf? En waarom deden ze überhaupt zoveel moeite voor het maken van deze kunstwerken?

Als een vis op het droge

De lijnen van Nazca liggen zo’n vierhonderd kilometer ten zuiden van Lima in een gebied dat vooral bekend staat om extreme droogte. Sterker nog, het gebied is een van de droogste op aarde. Regen valt er vrijwel nooit en alleen bij zeer grote uitzondering waait het er. Niet echt een leefbare plek zou je denken, maar toch weerhield het mensen er niet van om te settelen in het gebied. Er is zelfs bewijs gevonden dat hier zo’n twaalfduizend jaar geleden al mensen woonden. 

Degenen die de lijnen hebben gezet zijn waarschijnlijk de Nazca- en Paracavolkeren. Zij leefden zo’n tweeduizend jaar geleden in Peru. Vliegtuigen hadden ze niet, dus konden ze bijna onmogelijk zien hoe de kunstwerken er uiteindelijk uitzagen. Hoe ze het toch voor elkaar kregen om de lijnen in verhouding te tekenen? Vermoedelijk gebruikten ze schaalmodellen. 

Een ding is in ieder geval zeker: deze mensen wisten wat ze deden. Duizenden jaren na dato fleuren gigantische tekeningen nog altijd het verder treurige landschap op. Onder andere vogels, een aap, spin, slak, hagedis, slang, bloemen en zelfs iets wat op een astronaut lijkt zijn in het zand getekend. De droge weersomstandigheden zorgden ervoor dat de strepen intact bleven. 

Door de verbetering van opsporingstechnieken worden er nog steeds nieuwe afbeeldingen in het zand gevonden. Zo vond een Japans team in 2011 een tekening die een soort onthoofdingscène lijkt af te beelden. Dit sluit aan op de theorie dat de lijnen door de Nazca-bevolking zijn gemaakt. Van dit volk was namelijk al bekend dat dit soort taferelen voorkwamen en dat afgehakte hoofden dienden als trofeeën. 

Regendans of aliens

In de negentig jaar dat de tekeningen wereldberoemd zijn, zijn wetenschappers het nog niet helemaal eens geworden over het doel van de lijnen. Veel theorieën duidden op een astrologische betekenis. De lijnen zouden verwijzen naar de kalender en de stand van de sterren. Ook zou de winterzonnewende, de kortste dag van het jaar, er wat mee te maken hebben. Lang was dit de meest logische verklaring, ook omdat sommige dieren leken te verwijzen naar een groep sterren in de lucht. 

Maar in de jaren zestig en zeventig werden ook wildere theorieën steeds populairder. Zouden aliens hier iets mee te maken hebben? Of zouden oude beschavingen zelfs al astronauten hebben gehad die de ruimte ingingen om deze imposante schilderingen te maken? 

Spannende ideeën natuurlijk, maar heel populair zijn ze niet onder wetenschappers. De meest genoemde aanname van het moment is dat de lijnen met water te maken hebben. Niet als afvoersysteem, maar als boodschap naar de goden. Het kan bijna niet anders dan dat de Nazca-bevolking kampte met watertekorten. Veel antropologen vermoeden dat de gigantische kunstwerken dienden als een soort religieuze ceremonie om regenval op te roepen. Een soort regendans dus, maar dan in de vorm van een kunstwerk. 

Belang van behoud

Over één ding zijn wetenschappers het in ieder geval eens: de lijnen moeten behouden worden. En dat is niet vanzelfsprekend. Zo reed in 2018 een vrachtwagenchauffeur over enkele grote kunstwerken en verwoestte daarmee verschillende lijnen. Het gebied betreden is overigens verboden en de bestuurder werd gearresteerd. 

Ook Greenpeace verstoorde met een mediastunt een stuk van de grond naast een grote kolibrietekening. Het zette een groot bord in het gebied om aandacht te vragen voor duurzame energie. Een actie waar het later excuses voor aanbood. 

Kijk in de geschiedenis

Wil je zelf de Nazcalijnen bewonderen? Voor het allerbeste zicht doe je dat met een klein vliegtuigje. Het gebied waarop de kunstwerken zich uitstrekken is behoorlijk groot en alleen zo kan je alle indrukwekkende tekeningen zien. Er zijn dan ook verschillende tours die je met de bus vanuit Lima naar de lijnen brengen om je vervolgens met een klein vliegtuigje de beste uitzichten te bieden. Deze tours kosten wel al snel een paar honderd euro. Heb je wat minder te besteden? Dan kan je ook vanuit een observatietoren naar enkele tekeningen kijken. 

Hoe de lijnen ook gemaakt werden en wat het exacte doel ervan was: zonder tijdmachine zullen we het waarschijnlijk nooit zeker weten. Wat we wel zeker weten is dat je bijna nergens op de wereld beter de geschiedenis inkijkt dan hier in de droge middle of nowhere van Peru. 

Peru barst van de mysteries. Zoals een kokende rivier en een verborgen junglestad.  

• Deel