Sarajevo: “Waar het oosten het westen ontmoet”

De hoofdstad van Bosnië & Herzegovina in het oosten van Europa is doordrenkt met invloeden vanuit West-Europa. Het schommelt tussen rustig en druk, extravagant en introvert. Een stad met een handleiding dus - en die schrijven we maar al te graag voor je.

Sarajevo biedt je een diverse mix met verschillende culturen die iedere wijk een eigen karakter geeft. Je kan hier prima op een rustig terras zitten, maar ook winkelen in het drukke centrum waar hoge hakken, zonnebrillen en elektrische steppen de boventoon voeren. Maar waar je ook komt en wat je ook gaat doen, de nasleep van de oorlog zal je in de hele stad voelen.

Want hoewel de Bosniërs graag naar de toekomst kijken, kan je in Sarajevo niet om de Bosnische Burgeroorlog in de jaren negentig heen. Deze brak uit toen het land zich in 1992 onafhankelijk verklaarde van het toenmalige Joegoslavië. Drie jaar lang belegerde het Joegoslavische volksleger de stad en er vielen gemiddeld 330 bommen per dag. De bomkraters die daardoor ontstonden zijn door de inwoners gevuld met rode hars om de elfduizend slachtoffers van Sarajevo te herdenken: “Sarajevo’s Roses”. Het oude centrum van de stad zit vol winkels die het zware verleden lichter proberen te maken. Typisch Sarajevo zijn de vele metaalkunstenaars. Zij maken bijzondere vazen van kogels en oude tankhulzen om de positieve verandering te verbeelden. En kom je langs de Sebil fontein? Volgens de legende keer je terug naar de stad als je een slok fonteinwater neemt.

De Olympische Spelen van 1984

Bosniërs kijken dus graag vooruit. Toch zijn ze ook gecharmeerd van de jaren tachtig, toen het erg goed ging met de stad. Zo zijn de bewoners van Sarajevo trots op het feit dat de kabelbaan naar het Olympisch Park op de berg Trebević (1627 meter hoog), die verwoest was tijdens de oorlog, sinds 2018 weer begaanbaar is. Hier werden de Olympische Winterspelen van 1984 namelijk gehouden. De oude bobsleebaan is omgetoverd tot wandelgebied en het wordt druk bezocht door graffiti-artiesten en urbexers. Toch betekent dat niet dat het hier afgeladen druk is, integendeel. Trebević is een oase van rust en is de thuisbasis voor honderden verschillende soorten bomen en planten. Het biedt daarnaast een schitterend uitzichtpunt op de stad en ook als het gaat om biodiversiteit scoort dit gebergte hoog.

Het beeld van een verlaten bobsleebaan midden in de bossen van Mount Trevebić zal ongetwijfeld een lading Insta-likes opleveren. Maar de geschiedenis is voelbaar als je door de betonnen tunnels loopt. De bobsleebaan geeft de twee kanten van Sarajevo’s geschiedenis namelijk perfect aan. De stad bloeide namelijk in de jaren tachtig al op en de Olympische Winterspelen waren daar het bewijs van. Maar zo’n tien jaar later drukte de Bosnische Burgeroorlog deze groei neer. Tijdens deze oorlog werd de baan gebruikt door sluipschutters om de vijanden in de hoofdstad te bestoken. En de sporen daarvan zijn nog steeds te zien.

Een staatsgeheim met een prijskaartje

Een bunker van vier miljard euro. Ooit was dat het allergrootste staatsgeheim van het toenmalige Joegoslavië. Deze bunker ligt op een uurtje rijden van de stad en was ooit eigendom van Josip Tito, die president was van Joegoslavië. Het achterliggende verhaal? In de Koude Oorlog vreesde Tito voor een nucleaire aanval. Hij liet een 270-meter diepe bunker van zevenduizend vierkante meter bouwen waar driehonderdvijftig mensen in pasten. Slechts enkelen wisten van het bestaan van deze gigantische bunker af. Zelfs de arbeiders werden met een blinddoek naar de bouwplaats getransporteerd. Als je niet bang bent voor een potje verdwalen, dan is deze bunker zeker een bezoek waard.

Struin je door het oude centrum van Sarajevo, dan kan de Gazi Husrev-beg Moskee je niet ontgaan. Haar minaretten steken namelijk opvallend mooi boven de omliggende gebouwen uit. De eerste stenen van de moskee werden in de zestiende eeuw gelegd en vormen samen een mooi staaltje Ottomaans architecturaal werk. De moskee mag zichzelf de grootste van Bosnië & Herzegovina noemen en is de allereerste die elektriciteit ontving. En ook hier zijn de sporen van de oorlog nog terug te zien. Zo was de moskee meerdere malen het slachtoffer van luchtaanvallen, maar heeft deze parel toch stand kunnen houden. En dat maakt het een cultureel icoon waar je zeker een bezoek aan wil brengen.

‘Cejfen’, koffie en de keuken

Chillen, relaxen, ‘yolo-en’; je kent het wel. Leven in het hier en nu wordt in Sarajevo ook wel ‘cejf’ genoemd. Het is moeilijk te vertalen – denk aan het woord ‘gezellig’ in het Nederlands, of ‘saudade’ in het Portugees. Het is door de oorlog zo doorgedrongen tot de stedelingen dat je niet altijd zeker kan zijn van de toekomst, dat het hier en nu het belangrijkste is. Daarom is het zelfs een werkwoord: ‘cejfen’.

Dat cejfen doe je natuurlijk het beste met een drankje op een mooi terras. Wat dat voor jou mag zijn is niet aan de Bosniërs om te beslissen. Maar als het aan de volksaard ligt, drink je koffie. En daar neem je dan de tijd voor. De koffiecultuur in Bosnië is uitgebreid en zou over zijn komen waaien vanuit de Turkse cultuur toen het Ottomaanse Rijk nog bestond. Toch zijn de Bosniërs ervan overtuigd dat geen enkele koffie, van Italiaanse tot aan Turkse, aan die van hen kan tippen. De koffie wordt van oudsher in een kleine koperen pot geserveerd met suikerklontjes en een glas water. Maar waag het niet om je kopje achterover te slaan. Want Bosniërs drinken hun koffie lekker langzaam. Het liefst met 'n paar keer extra roeren vooraf. Roer altijd met de klok mee; vloeistoffen tegen de natuurlijke stroom in roeren brengt namelijk ongeluk.

POMS_BV_20222422

En als je dan tóch in Sarajevo bent, moet je natuurlijk ook van de keuken proeven. De keuken van Sarajevo heeft Turkse, Hongaarse, Oostenrijkse en Italiaanse invloeden. Flink divers dus! Voor het allerbeste street food duik je Sarajevo’s oude centrum in. Hier word je doodgegooid met historische restaurantjes en cafés. Hét gerecht dat je geprobeerd moet hebben in Sarajevo? Ćevapi. Het is een van de meest iconische gerechten uit Bosnië & Herzegovina. Het bestaat uit gegrilde worst, geserveerd in plat brood, met uien en saus. Een hele ćevapi telt gemiddeld zo’n tien worsten (!). Eet je vegetarisch? Dan kan je dit gerecht natuurlijk beter overslaan. Er zijn alsnog veel vegetarische restaurants te vinden. Bijvoorbeeld Karuzo, Falafel Restaurant en Zdravo bieden een volledig vegetarische menukaart. Restaurants met zowel vegetarische als niet-vegetarische opties op het menu zijn er ook genoeg. Klopa, Nanina Kuhinja, The Singing Nettle, Aščinica Stari Grad en Bahrana zijn allemaal veggie proof.

Duik je ’s avonds nog even de club in? Wees voorbereid, want alles gebeurt hier ondergronds. Door de oorlog zijn de bewoners van Sarajevo gewend om ondergronds te feesten, omdat het op straat te gevaarlijk was. Die feestcultuur is gebleven. Denk dus niet als je ’s avonds over straat loopt dat er niets te beleven valt omdat de straten zo leeg zijn, maar loop binnen bij een gezellige kroeg of jazzcafé!

Vanuit Sarajevo roadtrippen door het noorden van het land? Ga naar Bosanska Krupa of Lukomir.

• Deel