Strand, safari en sociale druk: waarom reizen niet per se altijd gelukkig maakt

Je neemt een sabbatical of tussenjaar en de eerste vraag die je krijgt is “Welke reis ga je maken?” Een backpacktrip lijkt vanzelfsprekend, avontuurlijk en soms zelfs een prestatie. Maar wat als jij die behoefte niet voelt? Ben je dan saai of ongeïnteresseerd in de wereld?

© PeopleImages.com - Yuri A / Shutterstock.com

Van uitzondering op de regel naar sociale norm

Na de hippietrail van de jaren zestig en zeventig, waarin idealistische jongeren het westerse leven verruilden voor spirituele avonturen in Azië, volgde een nieuwe lichting reizigers. Dankzij betaalbare vluchten en een betere infrastructuur, werden verre bestemmingen in de jaren tachtig en negentig bereikbaar voor een groter publiek. In de jaren 2000 deden de globalisering en digitalisering er nog een schep bovenop. In veel kringen, vooral in de middenklasse en bij hoger opgeleiden, werd het steeds normaler om na de middelbare school of studie een tussenjaar te nemen en een enkeltje Thailand te boeken.

Inmiddels ligt er een wereldwijd netwerk van backpackroutes en is een ticket naar Bangkok sneller geboekt dan dat je hier je pad thai bezorgd krijgt. Waar je vroeger reisinspiratie vond op blogs en forums, word je nu op Instagram, TikTok en YouTube overspoeld met mensen die “de wereld rondtrekken”. Wat ooit een uitzondering was, lijkt inmiddels de norm. Reizen is hét moment waarop je jezelf ontwikkelt, de wereld leert kennen en even lekker uit je comfortzone stapt, toch? Niet een halfjaar wezen backpacken? Dan ben je jezelf nog niet tegengekomen.

“En waar ga jij heen na je studie?”

Volgens hoogleraar psychologie Ad Vingerhoets kan de vanzelfsprekendheid om te reizen sociale druk meebrengen. “Het lijkt wel hoe verder, hoe beter. Als je niet gaat, moet je uitleggen waarom je thuisblijft. De sociale druk is hoog.” Dat merkt ook Rosa, die zich niet geroepen voelt om een verre reis te maken. Regelmatig krijgt ze de vraag waarom dat zo is en ze heeft dan ook het gevoel zich te moeten verdedigen. “Ik moet wel een goed antwoord paraat hebben. Want ja, waarom wil je niet reizen? Je moet het kunnen verantwoorden.”

Vooral onder jongeren lijkt reizen hét bewijs dat je vrij en avontuurlijk bent en werkt aan je persoonlijke groei. Maar volgens Vingerhoets kan dat voor sommigen voelen alsof ze in een keurslijf worden gedrukt. Alsof je het leuk móét vinden, ook als het helemaal niet bij je past. Je wilt erbij horen. Als je thuisblijft ben je saai.” Rosa herkent dat gevoel. “Ik ben bang dat mensen me saai vinden of denken dat ik een bekrompen beeld heb van de wereld en geen behoefte heb aan andere mensen, culturen en plekken. In tegendeel juist, ik heb veel kennis van de wereld en ben er heel erg mee bezig. Zo kijk ik bijvoorbeeld enorm veel documentaires. Ik hoef er gewoon niet per se heen.”

Volgens Rosa voelt het soms alsof er iets mis met haar is. “Je gaat het uiteindelijk toch bij jezelf zoeken. Waarom wil ik het dan niet of waarom heb ik het niet gedaan? Ben ik dan echt zo moeilijk ofzo?”

Niet voor iedereen een droom

Niet gaan, of er niet van genieten terwijl dat wel zou ‘moeten’, kan voelen als falen. Toch is het volgens Vingerhoets allesbehalve vanzelfsprekend om de behoefte te voelen om te reizen. “Het is heel normaal om andere wensen te hebben. Of het bij je past en of het iets toevoegt aan je ontwikkeling is heel persoonlijk. Net zoals niet elke baan goed bij je past.” 

Bovendien is reizen voor veel mensen juist allesbehalve ontspannen. “Je hebt geen controle over de omgeving. Je verlaat je vertrouwde routine, spreekt de taal niet en wordt overspoeld door prikkels, indrukken en situaties.” Dat er vaak wordt geroepen ‘ga lekker op reis, dat zal je goed doen’ wanneer iemand even niet lekker in zijn vel zit, is volgens Vingerhoets dan ook een misvatting. “Je vertrouwde omgeving en sociale netwerk zijn juist belangrijk en dat zou je dan achterlaten.” Rosa herkent zich daarin: “Er wordt heel erg gedaan alsof het dé oplossing is voor problemen of als je in een sleur zit. Terwijl als ik hier ben, heb ik vrienden en familie die naar me omkijken. Mijn hele vangnet zou wegvallen.”

Reizen maakt niet altijd gelukkig – en dat is helemaal oké

Begrijp ons niet verkeerd: reizen kán fantastisch zijn en bijdragen aan persoonlijke groei. Maar op sociale media lijkt het vaak alsof het alleen maar uit hoogtepunten bestaat. Zonsondergangen, tempels en hangmatten vliegen je om de oren. Wat je niet ziet, maar waar veel reizigers óók mee te maken krijgen, zijn gevoelens van heimwee, stress, eenzaamheid, overprikkeling of onveiligheid. 

Of je nu maandenlang met een rugzak op pad gaat, een boek leest in de achtertuin, documentaires bingewatcht of een weekje naar Frankrijk gaat. Jij bepaalt wat goed voor je is. Ontspanning en ontwikkeling kennen geen vaste route.

Nog iets wat veel voorkomt: je ligt op een paradijselijk strand maar het enige waar je aan kan denken, is thuis. Deze reizigers vertellen over heimwee op reis. 

• Deel