Een toekomst zonder wintersport? “Het Zwarte Woud en de Vogezen zijn de volgende”

Bijna één miljoen Nederlanders vertrekken jaarlijks naar een wintersportgebied. Even die regenachtige winter inruilen voor een week vol sneeuw. Verjongende berglucht, glijden over witte pistes en de dag afsluiten in één van de vele après-ski bars. Maar voor hoe lang nog?

Het zal de ervaren skiër niet zijn ontgaan. De toekomst van wintersport in Europa lijkt steeds meer in het nauw te komen. Vooral lagergelegen gebieden kampen regelmatig met ernstige sneeuwtekorten. Volgens de Franse kranten Le Figaro en Sud Ouest sloten er sinds de jaren ’70 alleen al in Frankrijk 180 skigebieden. Eind september was het weer raak: het kleine skioord La Sambuy, vlakbij het meer van Annecy, sloot definitief. Door te weinig sneeuwval was het voor de gemeente financieel niet meer te dragen. 

Ook tijdens de afgelopen winter was een gebrek aan sneeuw geen uitzondering. Duizenden skipistes in Frankrijk gingen daarom in december voor onbepaalde tijd dicht. En ook in Zwitserland was het raak: begin dit jaar sloten verschillende skipistes vanwege groene hellingen. Regen en hoge temperaturen zorgden er zelfs voor dat kunstsneeuw niet mocht baten. Wachten op de weergoden dus. 

Oprukkende sneeuwgrens 

Waar we in Nederland te maken hebben met een stijgende zeespiegel, kampen berggebieden met een oprukkende sneeuwgrens. Volgens Hylke de Vries, klimaatwetenschapper bij het KNMI, is dat te verklaren: “Het aantal dagen waarop het koud genoeg is voor sneeuwval, neemt heel erg af. Dan krijg je dus natte sneeuw of regen. Een wit sneeuwdek dient overigens ook nog als een goede reflector voor zonlicht. Als dat wegvalt, warmt het landschap nog verder op.” 

Hij legt uit dat het een graad of vijf, zes kouder wordt bij elke duizend meter die je stijgt. Dus met iedere graad opwarming op aarde, warmen ook die gebieden op. Het gebied dat koud genoeg is voor sneeuw, schuift dus met een paar honderd meter op naar boven. Voor veel gebieden niet direct een bedreiging zou je denken, maar dit zijn gemiddelden. Hylke: “In de praktijk betekent dit dat die sneeuwgrens het ene jaar misschien wel negenhonderd meter hoger ligt en het andere jaar misschien honderd.” Wintersportgebieden kunnen dus niet meer altijd rekenen op inkomsten, met grote gevolgen voor onder andere hotels en restaurants. 

Korter en krapper

De laatste jaren werd steeds duidelijker hoe snel veranderingen in wintersportgebieden op ons afkomen. Volgens een studie van Nature zal een kwart van alle Europese skigebieden eens in de twee jaar zonder sneeuw komen te zitten als de aarde met twee graden opwarmt. Voor dat onderzoek werden 2234 skigebieden geanalyseerd in 28 landen. Bij een opwarming van vier graden wordt wintersport in vrijwel heel Europa onmogelijk. 

Hoever we het ook laten komen: het wintersportseizoen zal in ieder geval korter worden. “Voor lagere gebieden gaat het skiseizoen zich steeds meer naar hartje winter verplaatsen. Hoe kort dat seizoen wordt, hangt af van de opwarming. Maar in november, begin december en april kan je niet zomaar meer op sneeuw rekenen”, aldus Hylke. Daar komt nog bij dat mensen naar hoger gelegen gebieden trekken om überhaupt sneeuwgarantie te hebben. “Die hele hoge gebieden lopen wel minder gevaar op smelten, maar een berg is natuurlijk een soort piramide. Hoe hoger je komt, hoe kleiner de oppervlakte.” Het zal dus veel drukker worden in deze gebieden. 

Geen toekomstmuziek meer

Wil je toch op wintersportvakantie? Hoe hoger je zit, hoe meer kans op sneeuw. De drie hoogste skigebieden in Europa zijn Zermatt in Zwitserland, Chamonix in Frankrijk en La Grave in Frankrijk. Maar ook bijvoorbeeld in het noorden van Finland zal sneeuw niet zomaar verdwijnen. Vooral lagergelegen gebieden lopen risico, zoals Winterberg, dat nauwelijks boven de achthonderd meter uitkomt. Maar ook de populaire Tiroler Alpen liggen relatief laag. Een winter zonder witte pistes zal ook daar steeds normaler worden. 

Het baart klimaatwetenschappers, zoals Hylke, zorgen: “We waren lang geneigd te denken dat klimaatverandering toekomstmuziek was. Maar we zien de gevolgen ervan gewoon nu al. In Frankrijk natuurlijk, maar ook in de middelgebergten in Duitsland, zoals Sauerland. En het Zwarte Woud en de Franse Vogezen zijn de volgende. Net als de randgebieden van de Alpen.” Zelfs in een jeugdig leven zijn de veranderingen tastbaar: “Vorig jaar begeleidde ik een student uit de omgeving van Zürich, aan de voet van de Alpen. In zijn kindertijd ging hij ieder weekend ergens vlakbij skiën. Dat is nu niet meer mogelijk. De veranderingen zijn voor veel mensen dus echt zeer concreet”, aldus Hylke. 

It’s all about the money 

Natuurlijk zijn wintersportgebieden al langer op de hoogte van veranderingen. Het is dan ook niet zo dat er niets geprobeerd wordt. Sneeuwkanonnen met kunstmatige sneeuw worden regelmatig gebruikt om pistes aan te vullen. Soms worden er zelfs vrachtwagens vol sneeuw naar lagere gebieden gereden. Toch blijft dit met grote temperatuurveranderingen dweilen met de kraan open. 

Zo blijft kunstsneeuw alleen liggen bij temperaturen rond het vriespunt. En ook regen doet het goedje verdwijnen als sneeuw voor de zon. Daarbij komt nog dat er heel veel water nodig is om zo’n sneeuwkanon in te zetten. Niet heel duurzaam en bovendien is er niet overal voldoende water. En dan is er nog het geldaspect. Zoals Hylke zegt: “Het is maar de vraag of gemeentes dit kunnen en willen financieren. Er zijn genoeg spannende ideeën, maar aan alles hangt een prijskaartje.” 

Verminderen en veranderen

Volgens hem zit het ‘m vooral in hoe we naar berggebieden kijken: “Persoonlijk denk ik dat je in de winter ook van zo’n gebied kan genieten zonder te skiën of snowboarden. Je kan er bijvoorbeeld ook heel fijn wandelen. Reisprogramma’s en reisbureaus zullen aan de bak moeten om die berggebieden aantrekkelijk te maken op andere manieren. En om het verdienmodel te transformeren naar iets wat wel past bij een warmer wordende wereld.”

Dat dat nu nog niet het geval is, blijkt wel uit de vele skigebieden die sluiten. Voor La Sambuy, het skigebied uit Frankrijk dat dit jaar sloot, leverde de zomeractiviteiten niet voldoende geld op om inkomsten te compenseren. Berggebieden moeten door reizigers dus echt gezien worden als meer dan een wintersportgebied. En zelfs dan zullen niet alle hotels het redden. Zoals Hylke het beschrijft: “Onze toekomst zal er een zijn van verminderen en veranderen. We proberen de veranderingen van de planeet te beperken, maar moeten ons ook aanpassen. Iedereen maakt daarin de balans voor zichzelf op. Misschien moeten we loskomen van het gevoel dat alles wat we deden, in de toekomst ook moet kunnen.” 

De zomer van 2023 zat vol extremen. Moeten we ons ieder jaar voorbereiden op een rampzomer?

• Deel