Moeten we ons jaarlijks voorbereiden op overstromingen en bosbranden?
- Artikel
- 09 aug 2023
- 5 minuten leestijd
Extreme hitte, bosbranden en overstromingen. De zomer van 2023 was er een voor in de boeken, in de negatiefste zin van het woord. En ook dit jaar volgen hitterecords elkaar op. Moeten we ons jaarlijks voorbereiden op een rampzomer in Europa?
Drie slopende hittegolven op drie continenten. Tientallen miljoenen mensen kregen in de zomer van 2023 te maken met temperaturen van ver boven de veertig en soms zelfs vijftig graden. Niet zo gek dat juli 2023 de heetste maand ooit gemeten bleek. Een derde graad hoger dan het laatste record uit 2019.
Recordjaar
Het regende sowieso al records vorig jaar. Naast de heetste maand, werd ook de heetste dag en heetste week in 2023 gemeten. China mat met 52,2 graden de warmste temperatuur ooit en ook het oceaanwater was nooit eerder zo warm als in 2023. Spanje, Italië, Servië, Montenegro, Bosnië, Kroatië, Griekenland en Turkije kregen allemaal te maken met temperaturen van ver boven de veertig graden. En ook 2024 is opvallend heet. Sterker nog: sinds juni 2023 brak elke maand het wereldwijde temperatuurrecord voor die maand.
Waar die hitte vorig jaar zorgde voor droogte en bosbranden in Portugal, Spanje en Griekenland, werden Scandinavië en eerder Slovenië geteisterd door een enorme plens regenwater. De Sloveense premier Robert Golob noemde het de grootste overstroming van het land sinds de onafhankelijkheid in 1991. Honderden inwoners en reizigers werden geëvacueerd en vier mensen overleden, waaronder twee Nederlanders. En ook nu heeft Centraal-Europa te maken met extreem veel regenval, met grote overstromingen in Oostenrijk en Zuid-Duitsland tot gevolg.
Hoe 2023 en 2024 zo uitzonderlijk heet kunnen zijn? Dat heeft volgens experts meerdere redenen. Enerzijds neemt de concentratie van broeikasgassen nog altijd gestaag toe, anderzijds piekte El Niño tijdens de jaarwisseling: een weerpatroon dat ervoor zorgt dat de luchttemperatuur opwarmt. En ondanks dat er nu geen sprake meer is van El Niño, is de temperatuur in het jaar na dit weerfenomeen doorgaans hoger. Toch kan niet alles toegedicht worden aan El Niño: nooit eerder week de temperatuur zo extreem af als in 2023.
Wel extreem, geen verrassing
“Het weer is erg extreem, maar wel precies wat we verwachten van klimaatverandering. Een verrassing kan je het dus niet noemen”, aldus Karin van der Wiel, klimaatwetenschapper bij het KNMI, op 8 augustus 2023. Extreme droogte en hittegolven passen helemaal bij klimaatverandering, maar ook de overstromingen passen volgens haar bij het verwachtingspatroon: “Door klimaatverandering is de lucht warmer. En hoe warmer de lucht, hoe meer water het kan vasthouden. Als het dan eenmaal regent, komt het met bakken naar beneden.” Ze trekt de vergelijking met de harde regenbuien in tropische gebieden tijdens het regenseizoen, die we door klimaatverandering in Europa dus ook vaker kunnen verwachten en waar de grond vaak geen raad mee weet.
Toch zag niet iedereen zo’n extreme zomer als in 2023 aankomen: “De modellen die we gebruiken om opwarming te voorspellen werken heel goed, maar zijn niet perfect. We wisten dat hitte toe zou nemen, maar in Europa gaat het toch nog harder dan onze modellen vooraf aangaven.” En waar modellen en cijfers mensen vaak niet zoveel zeggen, doen beelden dat wel. Dagelijks worden we geconfronteerd met filmpjes van bosbranden, overstromingen of verwoestende hagelbuien. Iets waar we volgens Karin mee zullen moeten dealen: “We moeten echt gaan nadenken over hoe we onze maatschappij en wereld bestendig maken tegen dit extreme weer.”
Voor- of najaarsvakantie
Temperaturen van ruim boven de veertig graden dus in grote delen van Zuid-Europa. Het lijkt bijna geen uitzondering meer. En dat roept de vraag op: hoe logisch is het om je zomervakantie nog naar Spanje of Italië te plannen? Karin: “Ik ben geen toerismewetenschapper, maar door klimaatverandering zie je dat temperaturen rond de Middellandse Zee in elk seizoen oplopen. Als je aangenaam zomerweer wil, tussen de achttien en dertig graden, dan zie je dat het steeds logischer wordt om in het voor- of najaar naar deze gebieden te reizen. In de zomer is het simpelweg te warm en is de kans op aangename temperaturen in Nederland hoger.”
2 is beter dan 3
Het zijn frustrerende tijden voor klimaatwetenschappers, die al decennia aan de bel trekken. “We weten al dertig jaar dat klimaatverandering een heel groot probleem is en gaat worden. Het is pijnlijk om te zien dat dit voor heel lang geen wereldwijde prioriteit was”, aldus Karin. Om dat te veranderen vindt ze het vooral belangrijk dat mensen niet bij de pakken neer gaan zitten: “Het maakt nog steeds uit wat we doen. Twee graden opwarming is écht beter dan drie. Hoe minder klimaatverandering, hoe beter. De moed opgeven is het domste dat we kunnen doen.”
Ook in de reisindustrie, die verantwoordelijk is voor een flinke hap uitstoot, zijn veranderingen nodig. Karin: “Persoonlijk hoop ik dat de verborgen kosten van CO2-uitstoot in prijzen van vliegtickets komen en dat treinkaartjes relatief goedkoper worden ten opzichte van vliegen. Ik hoop dat het makkelijker gaat worden voor reizigers om de juiste keuzes te maken.”
In Spanje is klimaatverandering extra voelbaar. Dreigt dit land langzaam in een woestijn te veranderen?
