Popcorn en machinegeweren: de bizarre grens tussen aartsrivalen Pakistan en India
- Artikel
- 20 jan 2023
- 6 minuten leestijd
Ooit één natie, nu lijnrecht tegenover elkaar. Al ruim 75 jaar zijn India en Pakistan aartsvijanden. En bijna nergens zie je dat beter dan aan de Wagah-grens, waar dagelijks een ultranationalistische parade plaatsvindt. Mét publiek. En popcorn.
Een schreeuwende stadionomroeper, luid brullende menigtes, tribunes gevuld met mensen die vlaggen van hun land in de lucht houden en overal kraampjes met popcorn, snoep of souvenirs. Wie zich aan de Wagah-grens tussen India en Pakistan bevindt, zal het gevoel hebben een sportwedstrijd bij te wonen. Al sinds 1959 vindt hier elke avond tijdens zonsondergang een uitbundige ceremonie plaats.
Maar kijk je iets verder, dan zie je zwaarbewapende bewakers en metershoge hekken met prikkeldraad om je heen. Wagah, gelegen tussen het Indiase Amritsar en het Pakistaanse Lahore, wordt niet voor niets vergeleken met Berlijn tijdens de Koude Oorlog. Officieel is dit de enige plek waar je de grens van India naar Pakistan, of andersom, kan oversteken. Een plek van uiterste. Van haat en liefde en waar feest en intimidatie door elkaar heen lopen. En, in tegenstelling tot de Berlijnse muur, blijft dit hek voorlopig overeind.
Haatrelatie
Haat-liefde dus. Toch lijkt het de afgelopen jaren vooral een haatrelatie te zijn. India en Pakistan ruziën al ruim 75 jaar over territorium en eens in de zoveel tijd laait het geweld weer op. Wie nu in een van de landen geboren wordt, kan bijna niet geloven dat het ooit anders was. Om dat te begrijpen, moeten we enkele eeuwen terug in de tijd.
Sinds halverwege de achttiende eeuw stonden de landen onder Brits bewind. Eerst onder de Britse East India Company en vanaf 1863 rechtstreeks onder de Britse regering. Samen vormden de landen een gigantische kolonie: Brits-Indië.
Eén verenigd land
Ruim een halve eeuw later brak de Eerste Wereldoorlog uit. Meer dan een miljoen Indiërs vochten mee aan Britse zijde en in de jaren die volgden, ontstond er een steeds sterker nationaal bewustzijn. Een onafhankelijkheidsbeweging kwam op gang en groeide flink onder leiding van de geweldloze Mahatma Ghandi. Hij wilde één verenigd India, zonder inmenging van de Britten.
Even leek hij zijn zin te krijgen, want na de Tweede Wereldoorlog besloten de Engelsen zich terug te trekken vanwege flinke schulden. En om voor een eerlijke machtsovergang te zorgen, rekenden Britse leiders een overgangsfase van zo’n vijf jaar. Maar Louis Mountbatten, het laatste hoofd van Brits-Indië, dacht daar anders over. In vier maanden zou Groot-Brittannië het subcontinent verlaten.
Potloodstrepen met gevolgen
En één verenigd India? Dat ging niet gebeuren. De megakolonie moest verdeeld worden in twee landen: Pakistan voor de moslimgemeenschap en India voor hindoes en sikhs. Wie die grens tekende? Een advocaat uit Londen genaamd Cyril Radcliffe. Hij arriveerde slechts één maand voordat de Britten het gebied zouden verlaten. Belangrijk detail: het was zijn eerste keer in het land en hij had totaal geen kennis van de cultuur.
De verdeling verliep simpel. Had een district een moslimmeerderheid? Dan ging het naar Pakistan. Had het een hindoe- of sikhmeerderheid? Dan kwam het bij India. En dat terwijl aanhangers van deze religies al eeuwen door elkaar leefden. Om nog maar te zwijgen over andere godsdiensten, zoals het christendom, boeddhisme en mohammedan. Binnen vijf weken lag er een lijn op de tekentafel. Voor Radcliffe slechts een streep met een potlood, maar het zou de levens van miljoenen veranderen. Later gaf hij toe dat hij eigenlijk jaren nodig had om de grens zorgvuldig te tekenen.
Massamigratie
In 1947 was het dan zover: India en Pakistan werden onafhankelijk. En dat ging niet zonder slag of sloot. Door de scheiding ontstond er aan beide kanten een gigantische vluchtelingenstroom. Bijna 14 miljoen mensen migreerden. Moslims vertrokken naar Pakistan en hindoes en sikhs lieten dat land juist achter zich voor een toekomst in India. Op een vredige manier ging dat zeker niet. Honderdduizenden tot enkele miljoenen mensen lieten het leven door rellen. Getuigen spreken over treinen vol levenloze lichamen en verkrachtingen door grensbewaarders.
Door de onzorgvuldig getekende grenzen werden provincies en gebieden abrupt uit elkaar gescheurd. Mensen verloren hun thuis, vriendschappen gingen verloren en families raakten vervreemd.
Potdicht
Decennia na de splitsing, zijn de landen nog altijd in conflict over territorium. Een gebied daarvan is Kasjmir. Zowel India als Pakistan denkt recht te hebben op deze regio en dat zorgt voor spanningen tussen de landen. In de laatste 75 jaar laaide het geweld tussen de landen dan ook regelmatig op. Tot afgrijzen van de inwoners van Kasjmir, die generatieslang klemzitten tussen twee ruziënde megalanden.
En de inwoners van Pakistan en India? Die leerden elkaar te haten. Terwijl oudere generaties nog een klaslokaal deelden, kunnen de jongere generaties elkaar alleen met een hek ertussen in de ogen aankijken. Niet verrassend dus dat de grens tussen de landen potdicht zit. Honderden kilometers hek en duizenden kilometers prikkeldraad scheiden de rivalen. Een grens die zo felverlicht is, dat ‘ie zelfs vanaf de ruimte zichtbaar is. Ja, echt.
Rivaliteit en broederschap
Terug naar de ceremonie. Want na deze korte geschiedenisles zal je ongetwijfeld begrijpen waarom het grensgebied licht ontvlambaar is. Maar waarom dan zo’n feestelijke ceremonie? Het staat symbool voor de rivaliteit tussen de landen, maar ook voor samenwerking en broederschap. En dat is precies wat je ziet als je getuige bent van de ceremonie. Enerzijds druipt het nationalisme eraf, anderzijds is het een feest. Een feest dat begint met een parade en eindigt met het neerhalen van de vlaggen en het openen van de poorten. Tussen de poorten, in een soort niemandsland, marcheren Indiase grenswachters en Pakistaanse rangers in opvallende kleding en hoeden door elkaar. Een soort militaire dans die de haat en nijd even doet vergeten.
Met de nadruk op even. Want na het neerhalen van de vlaggen, geven deelnemers elkaar een stevige handdruk, sluiten de poorten en keert het wrok weer terug. Tot de volgende ceremonie tenminste.
Je hebt zichtbare grenzen en je hebt onzichtbare grenzen. Zoals in de Stille Oceaan, de plek waar tijdreizen (letterlijk) mogelijk is.
