Wat heeft Nederland te maken met de kleurrijke Afrikaanse kleding?
- Artikel
- 27 jun 2024
- 4 minuten leestijd
Kitenge: wie de naam niet herkent, herkent de kleurrijke stof vast wel van hippe festivals of Afrikaanse markten. Deze stof, ook bekend als African Wax Print, wordt veel in Afrika gedragen en heeft een Nederlands verleden. En dat heeft alles te maken met een stof uit Indonesië.
© Dhimas Satriaa / Shutterstock.com
Nederlands-Indië
De geschiedenis van African Wax Print is een interessante. Het begon namelijk allemaal in Indonesië, wat in die tijd nog Nederlands-Indië heette, in de vorm van batik. Wie in Indonesië is geweest weet wat Batik is: een textiel waar was en kleurstoffen worden gebruikt om met de stippen prachtige patronen en motieven te creëren. De met batik bewerkte stoffen worden al eeuwen in heel Indonesië gedragen en zijn een belangrijk onderdeel van de cultuur van het land. Achter het maken van deze kleurrijke stoffen zit veel werk; een hele oude kunstvorm die in 2009 zelfs op de representatieve lijst van het immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid van UNESCO terecht is gekomen.
Nabootsing uitgespuugd
En precies die techniek probeerde Nederlandse handelaren na te nabootsen. Dit moest sneller kunnen, met machines en slimme technieken. Tel uit je winst. De grootschalige productie begon in Nederland halverwege de 19e eeuw met technieken als de perrotine, een blokdrukmachine, en rolbedrukking. De hoop om de markt over te nemen met deze versneld gemaakte namaakbatik strandde echter snel in het toenmalige Nederlands-Indië; de namaak kon niet concurreren met het echte werk. Het scherpe oog van de inwoners zag duidelijke verschillen en de kwaliteit was verre van wat ze gewend waren. Vooral toen de binnenlandse producenten stempeltechnieken gingen gebruiken waardoor hun aanbod ook weer groter werd, werd de Nederlandse versie opzijgezet. Bovendien beschermde het Koloniaal Bestuur producenten van de echte kunstvorm. Een ander opvallend verschil voor de inwoners die naast een scherp oog ook een scherpe neus hadden: bij de imitaties ontbrak de kenmerkende wasgeur van de batikstof, dat viel de liefhebbers vies tegen.
Dutch Wax
Met een overschot aan de imitatiebatiks die Nederlandse producenten niet in Indonesië kwijt konden, moesten de verkooplieden een nieuwe markt vinden. En zo kwamen de stoffen in Afrika terecht, waar Nederland veel handelsposten langs de kust had. Hier kregen de stoffen nieuwe namen: Dutch wax, African Wax Prints, Kitenge, chitenge en ankara. Deze versie kregen meer kleurtjes en zijn stugger dan hun Indonesische oudere broer. Voor de Nederlanders aankwamen met de stoffen had de klassieke versie het continent al gevonden door handel tussen indonesie en Afrika, maar pas toen de namaak aangeboden werd explodeerde de markt. De stoffen worden nu in bijna geheel Sub-Sahara-Afrika gedragen, waar de iconische kleuren en patronen van de stoffen niet meer weg te denken zijn uit de culturen. Ze worden formeel en informeel gedragen, als doek door vrouwen, pakken voor mannen, op begrafenissen en nog veel meer gelegenheden.
Chinese namaak vs. Nederlandse namaak
En nu de populariteit van de Nederlandse namaakbatik, omgedoopt tot African Wax Prints, razend populair is in het Afrikaanse continent, stijgt het aanbod van goedkopere kopieën. Bijna ironisch; de namaak wordt nagemaakt. Japanse prints werden al een hele tijd vals aangeboden onder de naam van de Nederlandse waxprints en dit Wordt alleen maar meer. Ondertussen zitten ook goedkopere Chinese varianten van de stof steeds meer tussen de markt. Om de ‘authentieke’ Dutch wax te beschermen van de namaak besloot de grootste Nederlandse aanbieder de rand van de doeken voortaan te bedrukken met de tekst: “Genuine Dutch Waxblock Print”. Tegenwoordig is het keurmerk van de Nederlandse aanbieder zelfs wettelijk beschermd. Of je stof nou echt is, echt-nep of nep-nep; het zijn vrolijke iconische stoffen die niet meer weg te denken zijn uit het Afrikaanse continent.
Meer over het kleurrijke Afrikaanse continent? Lees hier over het diverse Kaapverdië.
