Waarom deze Zweedse stad steen-voor-steen wordt verplaatst
- Artikel
- 19 nov 2024
- 5 minuten leestijd
Wie Kiruna kent, denkt hierbij aan noorderlicht, sledehonden en oorspronkelijke sámi-bevolking. Maar wat je waarschijnlijk niet weet, is dat onder Kiruna ook ‘s werelds grootste ondergrondse ijzerertsmijn ligt. Het gevolg? De bodem zakt in en de stad moet worden verplaatst.
Kiruna is een veelzijdige stad gelegen in Noord-Zweden, boven de arctische cirkel. Met ruim zestienduizend inwoners is Kiruna, naast een toeristische trekpleister voor een waar winterwonderland, tevens het thuis van veel Sámi-gemeenschappen. In totaal wonen er in Kiruna acht Sámi-groepen, die met elkaar verbonden blijven door het gedeelde beroep van rendierhoeden. Toch krijgt lang niet iedereen hiermee nog brood op de plank. Het overgrote deel van de bevolking van Kiruna werkt daarom in de mijn, die een belangrijke reden is geweest voor het ontstaan van de stad. Eén van de mensen die in deze mijn werkt, is Kitti, die sinds 2018 in Kiruna woont. Ze werkt voor LKAB, het Zweedse bedrijf achter de mijn.
Rol van de mijn
LKAB staat voor ‘Luossavaara-Kiirunavaara Aktiebolag’: de namen van de twee bergen waar de mijn tussen ligt. De mijn is actief sinds 1898 en zorgt voor een groot deel van alle ijzerertswinning in Zweden en de rest van Europa. In totaal zorgt LKAB voor tachtig procent van alle ijzererts in Europa. Banen? Die creëert de mijn dus volop en daarmee is het een belangrijke economische spil voor Kiruna en de rest van Zweden. Dat de mijn zo’n cruciale rol speelt in de gemeenschap, is zichtbaar aan het bezoekerscentrum dat op 540 meter diepte is gebouwd. Voor een prijs van ongeveer veertig euro worden bezoekers door een gids meegenomen in de mijn, waar ze uitleg krijgen over modern mijnen en de invloed van de mijn op de stad. Mijnen zelf gebeurt daar niet, maar nog een stuk dieper: op 1365 meter.
De keerzijde
Het probleem? De grond verzwakt. Door de methoden gebruikt voor ijzerertswinning ontstaan er scheuren in de grond en vergroot de kans op het inzakken van de bodem. Mocht dat gebeuren, dan zouden in het ergste geval hele rijen huizen worden opgeslokt. Hoe dan ook zou het in elk geval tot enorme schade leiden. Misschien lijkt het je een logische keuze om de mijn te sluiten, maar dat blijkt geen optie. In plaats daarvan, wordt een deel van de gebouwen en huizen verplaatst naar een veiligere plek: “Het is noodzakelijk dat de mijnwerkzaamheden door kunnen gaan, want het zorgt voor zoveel werkgelegenheid dat bijna een kwart van de inwoners anders zonder baan zou komen te zitten. Waaronder ik.”, vertelt Kitti. De nieuwe stad krijgt een compleet nieuwe infrastructuur en moderne faciliteiten.
Of het sluiten van de mijn een oplossing zou zijn? Wesley Overklift, communicatie en marketing van LKAB, denkt van niet: “Veel mensen hadden sowieso moeten verhuizen als de mijn zou sluiten, omdat er dan zoveel banen verdwijnen die niet in de buurt vervangen kunnen worden.”
Hoe verloopt de verhuizing?
Operatie ‘verplaats Kiruna’ ging van start in 2014, toen een eerste slag werd geslagen aan het nieuwe stadscentrum, minimaal drie kilometer richting het oosten. Niet iedereen wordt gevraagd te verhuizen naar het nieuwe deel. Wie wel? Iedereen die binnen de grenzen van het mijnrisicogebied woont. De verhuizing gaat in fases, en bewoners mogen kiezen voor een nieuw huis of een financiële compensatie ter waarde van hun huidige huis. Het hele project zal naar verwachting zo’n zeventien biljoen Zweedse kronen kosten, dus omgerekend bijna anderhalf biljoen euro. De laatste fase van de verhuizing staat op dit moment gepland voor 2035.
Veel gebouwen worden volledig afgebroken om op een nieuwe locatie te worden herbouwd, maar een aantal bouwwerken worden in één stuk verplaatst. Welke dat zijn? Het ‘Landströms’ huis, het oude Leger des Heils en het ‘Pekinghuset’. Drie panden die vroeg in de twintigste eeuw zijn gebouwd. De kerk van Kiruna, die de grootste houten kerk van Zweden is, zal de komende jaren ook op wielen worden verplaatst.
Mijndrama verfilmd
Dat de verhuizing van de stad veel aandacht naar Kiruna brengt, is allang geen geheim meer. In 2023 verscheen een fictieve speelfilm genaamd ‘the Abyss’ over een mijnramp in de stad, waarbij alle gebouwen zouden worden opgeslokt in een gat in de grond. Als alles volgens plan gaat, zal dit rampscenario gelukkig geen werkelijkheid worden. Alle bewoners en gebouwbeheerders zijn geïnformeerd over het verwachte moment waarop hun gebied getroffen zal worden door de mijn, zodat hier ruim van tevoren op kan worden geanticipeerd. Voor nu lijkt het dus in ieder geval erop dat de stad gewoon op tijd verplaatst zal worden, en dat het voor de film zal blijven bij een gedramatiseerde versie van het verhaal.
Benieuwd waar ijzererts op andere plekken in de wereld voorkomt? In Mauritanië lift je mee op de langste trein ter wereld, gevuld met ijzererts.
