Tweede Wereldoorlog

“Jullie hadden in elk geval lekker weer in het kamp, terwijl wij hier met de barre hongerwinter zaten.” Dit soort onbegrip en onwetendheid zorgt ervoor dat na de Tweede Wereldoorlog veel Nederlanders jarenlang zwijgen over hun ervaringen tijdens de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. NPO Kennis duikt in het oorlogsverleden tussen 1942 en 1945 in ‘de Oost’.

Was Oom Matje een meedogenloze SS-er of hielp hij Joden? - Luister de podcast

In een bruine kroeg in Maastricht hangt, tussen de foto's van de stamgasten, het portret van Oom Matje, de oudoom van journalist Mijke van Wijk. Hij blijkt een veroordeeld Waffen-SS-er en ze vindt zijn rechtbankdossier. Maar wie is oom Matje nou werkelijk? Een meedogenloze SS-er zegt de één. Hij gebruikte zijn positie om Joden te redden, verklaart een ander. Een podcast over dubbellevens, spionage en broederliefde.

Ongehoorde geluidsopnames komen tot leven in D-Day: The unheard tapes - Kijk op NPO Start

Dit jaar is het 80 jaar geleden dat de geallieerden op de stranden van Normandië landden. In D-Day: The unheard tapeswordt het verhaal van de grootste zee-invasie uit de geschiedenis verteld. Nooit eerder uitgezonden geluidsopnames van de soldaten en burgers die de grootste zee-invasie uit de geschiedenis hebben meegemaakt, komen tot leven met acteurs.

Moeder van schrijver Maurits de Bruijn overleefde Holocaust: 'Haar angsten nestelden zich ook in mij' - Kijk op VPRO

Schrijver, journalist en kunstenaar Maurits de Bruijn sprak als queer en joods persoon op 4 mei tijdens de herdenkingsdag bij het homomonument in Amsterdam. In Nooit Meer Slapen vertelde hij over het verhaal van zijn moeder en het meedragen van generationeel trauma. "Op jonge leeftijd had ik al last van slapeloosheid door angst voor indringers.”

De (bijna) ware verhalen van Tante Jos - Kijk op KRO-NCRV

Jos Gemmeke zat in de illegale pers, was koerierster en werd in Engeland opgeleid tot geheim agent. Jos was ook de oudtante van Mijke van Wijk. Mijke wilde alles weten over haar oorlogsverleden, over haar dropping in maart 1945 en de geheime opdracht die zij kreeg van de Engelsen. Na de dood van Jos gaat Mijke op zoek naar de dossiers en rapporten die de Britten over haar hebben bijgehouden. En wat blijkt: een aantal verhalendat tante Jos altijd vertelde, ligt toch wat anders…

Opa Jan zat in het verzet terwijl zijn hele familie fanatiek NSB-lid was - Kijk op NPO Start

Familie

Hier vind je meer podcasts over oorlog en vrijheid.

Schrijver Onno Blom onderzoekt samen met zijn vader Hans Blom in In de ban van goed en fout de tweedeling binnen hun eigen familie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onno's opa Jan was officier in het Nederlandse leger en sloot zich aan bij het verzet terwijl zijn ouders en 7 zussen en broers allen fanatiek lid van de NSB waren.

Bevriende Bommen: het onbekende verhaal van de geallieerde bombardementen - Luister de podcast

Er vielen meer doden door geallieerde dan door Duitse bommen. Toch werd er weinig over gesproken. Rob Trip gaat in de podcast BevriendeBommen op zoek naar het onbekende verhaal van de geallieerde bombardementen in de Tweede Wereldoorlog in Nederland.

Ludmilla: Een vergeten opera uit kamp Westerbork - Luister de podcast

Opera

Op een avond in juni 1944 klinken in Kamp Westerbork de eerste klanken van de opera Ludmilla, geschreven en gecomponeerd door Joodse gevangen. Het stuk was een oproep tot onderduik en een daad van verzet tegen de nazi's en kampcommandant Gemmeker, die op de avond van de première op de eerste rij zaten.

Direct nadat het stuk is opgevoerd worden de Joodse bedenkers van Ludmilla op de trein naar de gaskamers gezet. Journalist Frank Kromer vertelt je dit indrukwekkende oorlogsverhaal over muziek maken in het voorportaal van de hel.

Wat zijn de gevolgen van oorlog op volgende generaties? - Kijk op NPO Start

Sahar Meradji

In Oorlog is erfelijk vertellen Isa Hoes, Evgeniy Levchenko, Sahar Meradji, Naz Kawan, Bert Woudstra en Hans Goedkoop openhartig over de impact die oorlog op hun leven heeft gehad. Zo willen zij aandacht vragen voor oorlogstrauma's die vaak van generatie op generatie worden doorgegeven.

Dichter bij Anne Frank: op zoek naar de geheimen van het dagboek - Kijk op NPO Start

Anne Frank

Het dagboek van Anne Frank is ruim 80 jaar oud. In Dichter bij Anne Frank loopt Hila Noorzai mee in een onderzoek naar het behoud van de geschriften van Anne. Ze leerde niet alleen haar dagboeken beter kennen maar ook Anne zelf; als schrijver en als mens.

4 mei docu: Het verhaal van vrouwenkamp Ravensbrück - Kijk op NPO Start

Ravensbrück is een van de minder bekende concentratiekampen van de nazi’s. Het wordt een vrouwenkamp genoemd, omdat er voornamelijk vrouwen gevangen werden gehouden (ruim 120.000 tegen zo’n 20.000 mannen). De gevangenen kwamen uit tientallen landen. Het ging vooral om verzetsstrijders en politieke gevangenen, maar ook om onder anderen Jehova’s en zogeheten asocialen. Tussen de 800 en 1000 van hen waren Nederlandse vrouwen.

4 mei voor kinderen: ‘Over hoe oorlog de klas in komt’ - Kijk extra Jeugdjournaal

Na de zomervakantie van 1941 moeten Joodse kinderen van de Duitse bezetter verplicht naar een Joodse school, waar ze les krijgen van enkel Joodse leerkrachten. 'De Witte Olifant' in Amsterdam was zo’n school en heeft daarmee een bijzondere geschiedenis.

NOS Jeugdjournaal-presentator Milou Stoop praat erover met kinderen die daar nú leerling zijn; ieder jaar herdenken zij hun leeftijdsgenoten van toen. Ook vertellen drie overlevenden van de Holocaust hoe het was om in de oorlogsjaren als kind op een Joodse school te zitten.

Bekijk het Andere Tijden-dossier over de Tweede Wereldoorlog - Naar Andere Tijden

De Tweede Wereldoorlog is meer dan 75 jaar geleden, maar roept nog altijd vragen op. Hoe heeft zoiets gruwelijks als de Holocaust kunnen plaatsvinden? Hoeveel Nederlanders zijn er in verzet gekomen? Hoe verliep het dagelijks leven tijdens de oorlog? En hoe herinneren (de laatste) ooggetuigen de oorlog?

Andere Tijden zet een aantal afleveringen op een rij en laat ooggetuigen aan het woord komen.

Hoe werd Nederland bevrijd? - Kijk op NTR

Explainer

Na 5 jaar bezetting door Nazi-Duitsland werd Nederland in 1945 op 5 mei bevrijd. Hoe werd dat gevierd? Scroll door de story van NPO Kennis.

Hoe kwam Hitler aan de macht? - Naar NPO Kennis

Hitler werkt zich op in de rechtse arbeidspartij en verspreidt zijn radicale ideeën. Al snel staat hij bekend om zijn felle speeches. Maar hoe komt hij echt aan de macht? NPO Kennis zet het voor je op een rij.

De Joodse Raad: verzet, verraad en heldendaden - Kijk op NPO Start

De historische dramaserie De Joodse Raad laat de onvoorstelbare consequenties van de anti-Joodse maatregelen van de bezetter zien. De Joodsche Raad werd door de nazi's opgericht en zorgde in de Tweede Wereldoorlog voor de communicatie met de belaagde Joodse gemeenschap. Zij worden uiteindelijk voor de meest hartverscheurende dilemma's gesteld.

In de online serie Oorlogsbrief lezen acteurs uit de dramaserie brieven, dagboeken en memoires voor van Joodse mensen in de Tweede Wereldoorlog. Deze worden met beelden tot leven gebracht.

Werktuig van de nazi's bespreekt de dilemma's, betekenis en geschiedenis van de Joodse Raad - Kijk op NPO Start

Jodendom

In Werktuig van de nazi's wordt in gesprek met zes betrokkenen de betekenis van de Joodsche Raad geduid, worden de dilemma's geschetst, de pijn en het verdriet invoelbaar gemaakt en de ontwikkeling van de naoorlogse beoordeling van de raad besproken.

Met journalist Hans Knoop, secretaresse van de Joodsche Raad Mirjam Bolle-Levie (106), kleinzoon van Abraham Asscher Frank Diamand, kleinzoon van David Cohen Rob Oudkerk, historicus Bart van der Boom en regisseur Paula van der Oest, die de historische dramaserie De Joodse Raad heeft geregisseerd.

De middag van '44 - Kijk op NPO Start

Kefah Allush

Kefah Allush neemt de kijker in De middag van '44 mee in de spannende en dramatische uren tijdens en vlak na het bombardement op Nijmegen op 22 februari 1944. Op verschillende historische locaties in Nijmegen brengt Kefah Allush dit ‘vergeten’ bombardement tot leven. Daarnaast komen er ook ooggetuigen aan het woord die op indringende wijze vertellen hoe ze als kind het bombardement op Nijmegen hebben meegemaakt.

Waarom waren er zo veel bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog? - Naar NPO Kennis

Ruim 700 doden in Rotterdam, zo’n 30.000 in Londen en meer dan 45.000 in Hamburg: het is een greep uit de eindeloze lijsten met burgerslachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Waarom bombardeerden de Duitsers en de geallieerden tussen 1940 en 1945 zo veel binnensteden vol onschuldige burgers? Ontdek meer in de longread van NPO Kennis.

'De middag van '44' over de zwartste dag uit de Tweede Wereldoorlog - Lees op EO.nl

Kefah Allush

Het is 22 februari 1944. Nederland is bijna vier jaar in oorlog, en niets wijst erop dat de bevrijding nabij is. In Nijmegen proberen ze er ondanks die Duitse bezetting het beste van te maken. Maar dan vallen er midden op de dag bommen op de binnenstad. Hierbij komen bijna 800 mensen om het leven.

De middag van '44 brengt met behulp van indrukwekkende digitale visualisaties het verhaal van die dramatische middag tot leven, van uur tot uur.

Addy Hendriks (85) overleefde het bombardement op Nijmegen: "Ik heb me veertig jaar lang schuldig gevoeld" - Lees op EO.nl

Interviews

Tijdens het bombardement komen ongeveer 800 mensen om, waaronder 24 kinderen van een kleuterschool. Addy Hendriks (85) is één van de vijf overlevenden die uit een kleuterschool in het centrum van Nijmegen werden gered. Die middag verliest ze haar broertje Jopie. Zij vertelt samen met andere ooggetuigen in De middag van '44.

"Het vergeten bombardement van Nijmegen staat in mijn geheugen gegrift" - Lees op EO.nl

Interviews

“Het geluid was angstaanjagend,” vertelt Theo van Meurs (93). “We wisten dat we als de bliksem naar de schuilkelder moesten. Dat lukte. Toen het sein ‘veilig’ werd gegeven, renden we snel weer naar buiten, de straten op. Ik herinner me nog hoe we daar stonden, ik en mijn vrienden, kijkend naar de lucht. En toen zagen we de vliegtuigen ineens opnieuw heel laag overvliegen."

Hier zie je de Nationale Holocaust Herdenking - Kijk op NPO Start

De NOS maakt twee programma’s over de Nationale Holocaust Herdenking: een rechtstreekse uitzending overdag en een uitgebreide terugblik in de vooravond. De rechtstreekse uitzending begint met de stille tocht naar het Spiegelmonument ‘Nooit meer Auschwitz’ waar kransen worden gelegd en toespraken worden gehouden.

Wat is de holocaust? - Naar NPO Kennis

Het woord ‘Holocaust’ staat voor de systematische moord op zes miljoen Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog door het naziregime van Adolf Hitler. Een groot deel van de slachtoffers valt in vernietigingskampen als Auschwitz, Sobibór en Treblinka.

Hoe begint de Jodenvervolging in nazi-Duitsland? En vanaf welk moment wordt totale vernietiging het doel van Hitler? Je leest het op NPO Kennis.

Nepnieuws in oorlogstijd: Wat heeft het Venlo-incident met de Duitse inval te maken? - Luister op NPO Radio 1

Op 9 november 1939 vindt in Venlo een gebeurtenis plaats die rechtstreeks uit een spionagethriller lijkt te komen. Twee Britse en een Nederlandse spion worden in een val van de Gestapo gelokt en er valt een dode. Het Venlo-incident dat vervolgens wordt ingezet voor spinning, framing en propaganda; en dat voor Nederland het verloop van de geschiedenis bepaalt.

Oorlogsverhaal Het bittere kruid van Marga Minco nu als muzikaal luisterboek - Naar NPO Klassiek

Op 10 juli 2023 overleed Marga Minco, schrijver van het beroemde boek Het bittere kruid, op 103-jarige leeftijd. Om haar te eren en te herdenken, heeft programmamaker Frank de Munnik het luisterboek van passende klassieke muziek voorzien. Je hoort dit muzikale luisterboek in de podcast Franks Klassieke Wonderkamer.

De sporen van Sunny Bergmans nazi opa - Lees op brainwash.nl

De opa van Sunny Bergman was een nazi. Hij verkrachtte haar oma en keek niet om naar zijn zoon Richard, Sunny’s vader. Hoe zat het nou precies met die opa, vraagt Bergman zich af. En welke invloed heeft haar familiegeschiedenis op haar eigen leven gehad? Die vragen onderzoekt ze in haar boek 'Mijn nazi opa', een zoektocht naar intergenerationeel trauma.

Duistere deals rondom verdwenen Joodse winkels - Naar NPO Luister

Jacob Menko opende voor de oorlog vier warenhuizen. Na de oorlog zijn de winkels en Jacob verdwenen. Hij is vermoord, samen met zijn vrouw en twee kinderen. Eén dochter, Emmy, overleeft de oorlog. Zij heeft nog steeds geen idee wat er met de winkels van haar vader gebeurd is. Haar kleindochter, Rose Heijnen, achterhaalt in de podcast Verdwenen winkels welke duistere deals er in de oorlogsjaren gesloten werden. Waar zijn de winkels gebleven?

Hoe Joods erfgoed uit het straatbeeld verdween - Naar Pointer

Architectuur

Jodendom

Pointer zoomt in op het verdwenen Joodse erfgoed, een bladzijde uit onze geschiedenis die veel mensen nog niet kennen. Bekijk hoe synagogen en Joodse begraafplaatsen na WO2 ruimte hebben gemaakt voor parkeerplaatsen, winkels en braakliggend terrein.

Broers Micha en Harry de Winter in de voetsporen van hun vader door Duitsland - Kijk op NPO Start

Harry de Winter maakt samen met zijn broer Micha een bijzondere reis door Duitsland. In de documentaire Broertje wandelen ze vanaf voormalig concentratiekamp Sachsenhausen bij Berlijn circa 100 kilometer naar het stadje Havelberg. Hiermee treden ze letterlijk in de voetsporen van hun vader, chemicus Max de Winter. Hij legde dezelfde tocht af in mei 1945.

Het videodagboek van Anne Frank - Kijk op NPO Start

Jodendom

Stel, Anne had geen dagboek, maar een videocamera. Met behulp van die camera legt ze haar leven vast in een videodagboek. Anne filmt zichzelf en de gebeurtenissen in het Achterhuis, kijkt terug op de tijd voor de onderduik, vertelt over de oorlog en deelt haar diepste gedachten en gevoelens. Ook blikt ze terug op de laatste zes maanden van haar leven in de kampen.

Op zoek naar duikt in oorlogsverhalen - Luister op NPO Radio 5

Relaties

Familie

Vanaf 30 april publiceert Op zoek naar - de podcastserie van Adres Onbekend - 5 afleveringen met het thema Oorlog. Zoals het verhaal over de vondeling in de kinderwagen en mevrouw De Boer, die in de hongerwinter in de rij staat voor melk. Uiteindelijk gaat mevrouw De Boer met melk én een baby genaamd Joke naar huis. Het begin van een groot verhaal.

Verhalen van bezetting tot bevrijding - Naar NPO Kennis

Bekijk hier de verhalen van NPO Kennis over de Tweede Wereldoorlog. Van Hitler tot het verzet en van bezetting tot bevrijding.

11 ingrijpende documentaires over de Holocaust en de nasleep ervan - Naar 2Doc.nl

2Doc selecteerde 11 indrukwekkende documentaires over de Holocaust en de nasleep ervan. Van een documentaire over de voedselketen in en rond kamp Westerbork tot de treinreis en indrukwekkende getuigenissen van overlevenden.

Vergeten verzetshelden uit de voormalige Nederlandse koloniën - Kijk op NPO Start

Koloniaal Verleden

In Vergeten helden duiken we in het leven van heldhaftige strijders uit de drie voormalige Nederlandse koloniën die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog aansloten bij het verzet. Wie waren deze mensen? Wat zijn hun verhalen?

De Tweede Wereldoorlog in zelfvoorzienend en geïsoleerd Rouveen - Lees meer op 2Doc.nl

Interviews

Dit orthodoxchristelijke dorp in de buurt van Staphorst was tijdens de oorlog zelfvoorzienend. En daardoor ook grotendeels geïsoleerd van de buitenwereld. De laatste ooggetuigen van de oorlog, de kinderen van toen, zijn nu allen hoogbejaard. In Duutsers vertellen ze ontroerend open over hun oorlogsherinneringen.

Aangrijpende documentaire over de executie van 46 verzetslieden in Rademakersbroek - Kijk op NPO Start

Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog stuiten vier militairen van de Wehrmacht in een boerderij bij het Achterhoekse natuurgebied het Rademakersbroek bij toeval op een wapenopslag van verzetsgroep De Bark. In de paniek die daarna ontstaat ziet het verzet geen andere optie dan de Duitsers te doden. Uit wraak besluiten de nazi’s - vier weken voordat de omgeving wordt bevrijd - 46 verzetslieden uit het hele land te executeren.

Staken op leven en dood: over de grootste maar onbekende oorlogsstaking - Kijk op NPO Start

Erik Dijkstra

In 1943 trotseerden meer dan 500.000 mensen de onderdrukking van de Duitsers tijdens de April-meistakingen. Een grootse, maar vrijwel onbekende staking. Erik Dijkstra gaat in Staken op leven en dood na hoe dit gegaan is. Persoonlijke verhalen van betrokkenen laten de onwaarschijnlijke moed van honderdduizenden Nederlanders zien.

'Gaat dit over ons?' Herdenken in Nederland Polderland - Kijk op NPO Start

De achterban van diverse slachtoffergroepen heeft bedenkingen bij de herdenking op 4 mei. Mensen uit de Joodse gemeenschap, Sinti, Roma en Indische Nederlanders vertellen hun kant van het verhaal in deze documentaire.

Herdenking en bevrijding op NPO Klassiek - Naar NPO Klassiek

Klassiek

NPO Klassiek staat uitgebreid stil bij de herdenking van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog met muziek, podcasts en artikelen. Beluister bijvoorbeeld de podcastserie Muziek tot Leven, waarin de aangrijpende verhalen van vervolgde en vermoorde musici worden verteld.

Laat oorlog geen generaties duren - Kijk op NPO Start

Hanneke Groenteman

Hanneke Groenteman praat in deze driedelige serie met ouders en kinderen over de invloed van oorlog en geweld op meerdere generaties in een gezin. In de eerste aflevering praat Hanneke met zanger en songwriter Boudewijn de Groot. Hij is geboren in een jappenkamp. Zijn vader heeft het jappenkamp overleefd, maar zijn moeder is in het laatste oorlogsjaar in het kamp overleden. Lees meer over het programma op EO.nl.

Indrukwekkende verhalen in Sporen van oorlog - Kijk op NPO Start

De derde generatie kleinkinderen van oorlogsslachtoffers gaan op zoek naar antwoorden op vragen over het oorlogsverleden van hun grootouders. Ze ontmoeten ooggetuigen en historici, maar ook kleinkinderen van de bezetter. In Sporen van oorlog volgen ze het pad dat hun opa of oma hebben afgelegd in de Tweede Wereldoorlog.

Spannende serie over oorlogsgeheimen - Kijk op NPO Start

Eind jaren 60 valt Alexander als een blok voor de zelfverzekerde, vrijgevochten Ellen. Wanneer zij na een mooie liefdesnacht erachter komt dat Alexanders vader, Frans Münninghoff, tijdens de oorlog een SS’er was, verdwijnt zij uit zijn leven… om er een goede maand later weer in te verschijnen. Ze is zwanger. Maar om samen een toekomst op te bouwen zal hij eerst de confrontatie moeten aangaan met zijn verdrongen en bewogen familieverleden. Lees meer over De Stamhouder op avrotros.nl.

Programma's en films op NPO Start over de Tweede Wereldoorlog - Kijk op NPO Start

Nieuwe en oudere programma's van de publieke omroep over de Tweede Wereldoorlog. Van Hitlers kindsoldaten tot Selma's oorlog en De nieuwe getuigen van Auschwitz tot Kinderen van zwarte bevrijders.

10 aangrijpende documentaires over de Tweede Wereldoorlog - Naar 2Doc.nl

In zes jaar tijd vielen er 60 tot 72 miljoen doden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wie streden er voor onze vrijheid? En op welke manier leven oorlogstrauma's voort? 2Doc.nl zet tien aangrijpende documentaires voor je op een rij.

De nieuwe getuigen van Auschwitz - Kijk op NPO Start