Koloniaal Verleden

Een familiegeschiedenis met slavernij is vaak confronterend en moeilijk. Toch gaat journalist Dolores Leeuwin in Mijn sporen van slavernij op zoek naar deze geschiedenis. Samen met genealogen zoekt ze in de archieven naar ons koloniale verleden en praat ze met nazaten waarbij dit slavernijverleden nog steeds doorwerkt in hun leven.

Creolen, marrons, Hindoestanen, Javanen, Chinezen: in Suriname wonen veel verschillende bevolkingsgroepen naast elkaar. Deze mix aan culturen is ontstaan tijdens de koloniale geschiedenis van het land. Hoe is Suriname destijds een Nederlandse kolonie geworden? En wanneer werd Suriname onafhankelijk?

In het tweede seizoen van Latin Impact gaat Nina Jurna op zoek naar muziek en naar de sociaal-maatschappelijke context ervan in Latijns-Amerika. Dat doet ze met gesprekken, maar ze gaat ook naar de plekken waar de muziek gemaakt wordt om de sfeer daar te proeven. Het gaat over het belang van overdracht en hoe muziek bij kan dragen en een stuk identiteit.

De documentaire Indië verloren... laat zien hoe framing en propaganda werden gebruikt om Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949) in Indonesië te rechtvaardigen. De focus ligt op hoe de Nederlandse overheid en media vanaf 1945 het militaire ingrijpen in Indonesië presenteerden als een noodzakelijke 'politionele actie'.

Ersin Kiris ging met de maker in gesprek over zijn onthullende documentaire en het belang ervan in de huidige tijd.

Na eeuwenlange Nederlandse overheersing verklaart Indonesië zich in 1945 onafhankelijk. Maar Nederland legt zich daar niet bij neer en er volgt een lange bloedige strijd. Historicus en presentator Hans Goedkoop legt op NPO Kennis aan de hand van unieke archiefbeelden uit hoe deze Indonesische onafhankelijkheidsstrijd verliep en waarom er zoveel slachtoffers vielen.

Vijftig jaar geleden eindigde de oorlog in Vietnam. Sindsdien zijn er heel wat films en documentaires over deze periode gemaakt, maar niet eerder vertelden de Vietnamezen zélf hun verhaal. De vierdelige serie Vietnam, de wording van een land blikt terug op wat de Vietnamese bevolking heeft doorstaan in oorlog en vrede, vanaf de koloniale tijd tot nu.

In Keti Koti 2025 gaan we naar het festival in Amsterdam en door Nederland, met aandacht voor het herdenken van het slavernijverleden en het vieren van de afschaffing van de slavernij. Vol persoonlijke verhalen, indringende gesprekken en reportages uit het hele land. 

NOS zendt de Nationale Herdenking Slavernijverleden rechtstreeks uit op televisie en radio. Op 1 juli is het 162 jaar geleden dat in Suriname en de Nederlandse Antillen de slavernij bij wet werd afgeschaft en 152 jaar geleden dat er ook echt een einde aan kwam. Dat wordt herdacht met een ceremonie bij het Slavernijmonument in het Amsterdamse Oosterpark.

Regisseur Saskia Vredeveld groeide tijdens de hoogtijdagen van de apartheid op in Zuid-Afrika. Ze herinnert zich het Zuid-Afrika van de jaren 60 als een eeuwig vakantieland. In A Fool's Paradise keert ze terug, en wordt ze geconfronteerd met de schaduwkant van het land. Hoe verhoudt ze zich tegenover de Afrikanen die een minder paradijselijke jeugd hebben gehad?

35 jaar na de vrijlating van Nelson Mandela zijn de wonden van Apartheid nog altijd niet geheeld. Betrokkenen, daders en slachtoffers vertellen voor het eerst hun persoonlijke verhaal. Wat is er gebeurd, wie was er verantwoordelijk en waarom zijn zij niet ter verantwoording geroepen?

Kijk hier het interview met Misha Wessel, die de serie maakte. 

Tien jaar na het overlijden van Nelson Mandela en vijfenzeventig jaar na de invoering van de apartheid onderzoeken Remco en Joya de Nederlandse rol in het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime in de podcast Nederland en de apartheid. Welke positie nam Nederland in? En welke belangen speelden er?

In De plantage van onze voorouders onderzoekt Maartje Duin sporen van het slavernijverleden in haar familiegeschiedenis. Maartje Duin ontdekt dat haar voorouders in 1863 mede-eigenaar waren van suikerplantage Tout Lui Faut in Suriname. Duin zoekt contact met de nazaten van de tot slaafgemaakten: de familie Bouva. Samen met Peggy Bouva reconstrueert ze het verhaal van de plantage.

Frans Bromet gaat in de documentaire Nazaten op zoek naar zijn familiegeschiedenis en ontdekt dat Hermanus Bromet een bekende slavenhandelaar in Suriname was. Moet hij zich schuldig voelen voor wat zijn voorouder heeft gedaan? Hoe ga je om met een belast familieverleden?

Dat vraagt documentairemaakster Kelly-Qian van Binsbergen zich af over raciale fetisjes in Sexotisch. Ze neemt ons mee in de machtsverhoudingen tussen porno, kolonisatie en racisme, waarbij de nadruk ligt op hoe stereotyperingen in populaire pornocategorieën zijn ontstaan.

In Ondergrondse sporen gaan we op reis langs de Underground Railroad, het ondergrondse netwerk dat duizenden tot slaafgemaakten hielp ontsnappen naar vrijheid. Hoe zit het met de huidige stand van Amerika en hoe beïnvloedt het slavernijverleden nog steeds de hedendaagse verdeeldheid in Amerika anno 2024?

Nienke en Mathijs krijgen een vreemd berichtje. Een markant figuur is voor zijn schoonfamilie Banjarmasin - Borneo op zoek naar het verloren hoofd van een Indonesische vrijheidsstrijder. Om het te vinden zegt hij de hulp nodig te hebben van Nienke en Mathijs. Al snel raken de twee verstrikt in een wereld van lichaamsdelen, prinsessen en twijfelachtige spelregels. 

De familienamen van zo'n 35.000 slaafgemaakten die in het koloniale Suriname op 1 juli 1863 worden 'vrijverklaard', zijn bewaard gebleven. 

Voor het eerst is het gelukt om op een digitale kaart inzichtelijk te maken waar deze voormalige tot slaafgemaakten leefden en werkten. Zie welke Nederlanders compensatie ontvingen van de Nederlandse overheid en bekijk de plantagewereld van Suriname tijdens de afschaffing van de slavernij, op Pointer.

De excuses voor het Nederlands slavernijverleden zijn 'geen punt, maar een komma', zei demissionair premier Mark Rutte. Na de Komma blikt terug en kijkt vooruit met onder meer: programmamaker Jeroen Pauw, zangeres Izaline Calister, oud-minister Omayra Leeflang en hoofdredacteur Seada Nourhussen van OneWorld.

Het duurzame lifestyleprogramma BinnensteBuiten staat deze aflevering compleet in het teken van Keti Koti. BinnensteBuiten-expert Sharon de Miranda reist af naar Suriname en staat stil bij haar familiegeschiedenis. Samen met een bijzondere gemeenschap viert ze de verbroken ketenen.

Dominee Mpho Tutu groeide op met apartheid en zet zich, in de voetsporen van haar vader Desmond Tutu, in voor waarheid en verzoening.

Journalisten Neal Petersen en Malou Holshuijsen geven in Radio Pedis een persoonlijke en herkenbare stem aan een jonge generatie Nederlanders met roots in het voormalig Nederlands-Indië. Met iedere week een inspirerende gast die zijn of haar persoonlijke zoektocht naar roots en identiteit deelt. Met duidelijke verschillen, maar ook onverwachte overeenkomsten wordt geen onderwerp gespaard.

De driedelige documentaire Metissen van België toont de onthutsende geschiedenis van honderden onwettige kinderen uit de Belgische koloniale periode in Rwanda. Kinderen die eind jaren 50 in België werden ondergebracht bij pleeggezinnen. Pas in 2015 kregen ze toegang tot hun officiële dossier en konden ze op zoek gaan naar hun roots.

De slavernij behoort tot het wrange verleden van Nederland: 600.000 mannen, vrouwen en kinderen zijn als handelswaar van Afrika naar de nieuwe wereld verscheept, verkocht en onder dwang aan het werk gezet. Hoe begint dat geketende leven, en hoe komt het ten einde?

In deze NPO Kennis collectie kom je meer te weten over het Nederlandse slavernijverleden en de gevolgen in het heden.

In Sporen van Slavernij: de erfenis zoekt presentatrice Dolores Leeuwin antwoord op de vraag: wat is de erfenis van ons slavernijverleden? Nederland is inmiddels één van de rijkste landen ter wereld, maar een deel van deze rijkdom hebben we te danken aan de tijd waarin slavernij floreerde.

Hoe zit het met de verdiensten van de banken? Wat was de rol van de stadsbesturen? En hoe werkt deze periode mentaal nog steeds door bij nazaten van tot slaaf gemaakten?

Strafrechtpleiter Natacha Harlequin, acteur Everon Jackson Hooi, singer-songwriter Jeangu Macrooy en Dolores Leeuwin gaan in Sporen van slavernij langs plekken waar hun voorouders hebben geleefd tijdens de slavernij in Suriname en op de Caribische eilanden. Tijdens de reis langs archieven en gesprekken met historici, experts en familieleden wordt vaak pijnlijk duidelijk hoe hun levens nu nog steeds invloed hebben.

In de podcast Sporen van Slavernij: de erfenis zoekt presentatrice Dolores Leeuwin antwoord op de vraag: wat is de erfenis van ons slavernijverleden?

Aldith Hunkar gaat in Firma Erfgoed op zoek naar sporen van ons koloniale verleden. Ze begint bij haar held, schrijver en verzetsstrijder Anton de Kom, die geëerd is met een schrijverssteen in de Nieuwe Kerk.

In de Buku-Bibliotheca ligt het boek De negerhut van oom Tom. Na de bijbel is het een van de meest vertaalde boeken ter wereld. De reis eindigt bij het Monument van vlucht en verzet in Utrecht.

In Geboeid: terug naar Indonesië reist Dwight van van de Vijver samen met drie jongvolwassenen van Indische en Molukse afkomst terug naar het land van hun voorouders. Ze delen dezelfde vraag: “Hoe zag het leven van mijn voorouders eruit en wat heeft dat voor effect op mijn leven vandaag?”

Tijdens deze bijzondere reis proberen Gayle, August en Emmy antwoorden te vinden op hun vragen over identiteit, geschiedenis en hun plaats in de wereld.

Schrijver en theatermaker Marjolijn van Heemstra onderzoekt in Grensgevallen waar onze grenzen liggen. Per aflevering neemt ze een ander thema onder de loep, zoals abortus, gender en immigratie: zo zwart-wit blijken grenzen niet te zijn.

Opa Rein van Langen is geboren in Indonesië en was een van de leidende figuren aan Nederlandse kant in de Onafhankelijkheidsoorlog. Door in Indonesia roept! zijn Nederlandse verhalen naast verhelderende en onverbloemde getuigenissen van Indonesische ouderen, nazaten en deskundigen te leggen, wordt duidelijk hoezeer de belangen uiteenliepen.

Hoog spel in de Oost: Over de zomer van 1962 waarin Nederland bijna de hoofdrol speelt in een nieuwe wereldoorlog en een hooggespannen politiek spel dat Nederland dwingt Nederlands Nieuw-Guinea, de laatste kolonie in de Oost op te geven. Een strijd waarvan vooral Papoeaas slachtoffer werden.

Schrijver en historicus Reggie Baay is vandaag een gastspreker op de Nationale Herdenking 15 augustus 1945. Hij was gisteravond te gast in NOS Met het Oog op Morgenom het verhaal van zijn vader te delen.

Nederland kent zo'n twee miljoen inwoners met een Indisch oorlogsverhaal in de familie. Daarover praten is belangrijk, maar niet voor iedereen even makkelijk. NPO Doc selecteerde tien documentaires en tv-programma's die de geschiedenis van Nederlands-Indië belichten en laten zien hoe die nog altijd voortleeft in onze samenleving.

Na het uitroepen van de Indonesische onafhankelijkheid kwamen zo'n 350.000 mensen uit de voormalige kolonie Nederlands-Indië naar Nederland. Ook de grootmoeder van Lara Nuberg. Zij was Indo-Europees, maar opgevoed in een Europees georiënteerde familie.

In Wat ervan overbleef onderzoekt Lara waarom zoveel Indo-Europeanen eigenlijk voor Nederland kozen. Hoe zien betrokkenen verleden, heden en toekomst van Indisch Nederland?

Driedelige documentaire waarin de Belgische schrijver David Van Reybrouck op zoek gaat naar de laatste getuigen van de dekolonisatie van Indonesië.

Ruim 450 jaar strijden Engelsen, Portugezen en Nederlanders om de macht op de Indische eilandengroep. Inzet is het alleenrecht op de handel in dure specerijen als kruidnagel en nootmuskaat.

De Nederlanders worden in 1816 uiteindelijk de baas; de kolonie Nederlands-Indië is een feit. Wat zijn de gevolgen? Lees meer op NPO Kennis.

Eeuwenlang was het gebied dat we nu kennen als Indonesië in Nederlandse handen. Hoe is dat zo gekomen? En wat waren de gevolgen? Historicus en presentator Hans Goedkoop legt het aan de hand van historische beelden uit op NPO Kennis.

De contractarbeiders uit India die na de afschaffing van de slavernij in Suriname op de plantages gingen werken zochten een beter leven. Vaak werkten ze in vergelijkbare, barre omstandigheden als de tot slaaf gemaakten voor hen. De Surinaamse Hindostanen drukten hun stempel op de Surinaamse cultuur en later -toen een grote groep na de onafhankelijkheid van Suriname naar Nederland trok- ook in Nederland.

In deze podcastserie, die aansluit op de televisieserie De Reis van de Indiërs onderzoekt presentator Narsingh Balwantsingh welke plek het verhaal van de Indiase contractarbeiders heeft in de Nederlandse geschiedenis.

Voor het eerst in 23 jaar keert presentator Aldith Hunkar terug naar haar geboorteland Suriname, voor Firma Erfgoed Overzee. Aldith bezoekt religieus en cultureel erfgoed in Suriname, Sint Eustatius en Curaçao.

Hoe breng je mensenlevens in kaart die bijna niet gedocumenteerd zijn, of pijnlijk om te onderzoeken? Antropoloog en schrijver Roline Redmond deed tien jaar onderzoek naar haar familiegeschiedenis

In een speciale Keti Koti-uitzending van Wat blijft sprak Lara Billie Rense met Redmond over haar zoektocht en de levens van haar tot slaaf gemaakte voorouders.

In FunX Roots leer je 4 families kennen die met elkaar in gesprek gaan over hun identiteit, familiegeschiedenis en roots. Er wordt stilgestaan bij het Nederlandse slavernijverleden, de komst van ‘contractarbeiders’ uit onder andere India en de migratie van verschillende generaties Surinamers naar Nederland.

Ieder familielid heeft vragen voorbereid maar heeft geen idee wat voor vragen ze zelf gaan krijgen. Dat levert spontane en eerlijke gesprekken op, met unieke inzichten.

Tot slaaf gemaakten zijn altijd op zoek geweest naar manieren om te ontsnappen aan het systeem, zich te verzetten en hun eigen cultuur te bewaren. In Slavernij en wij gaan Evita Mac-nack, zangeres Kizzy en Ira Kip op zoek naar verhalen van Suriname, Sint Eustatius & Sint Maarten en Curaçao, Aruba & Bonaire.

Aan de vooravond van de viering van 150 jaar afschaffing van de trans-Atlantische slavernij was er in De Nieuwe Kerk in Amsterdam een speciale kerkdienst waarin Nederlandse kerken samen kwamen met het oog op een heilzame verwerking van het slavernijverleden.

Slavernij en kolonialisme hebben een veelkleurige smeltkroes van de Caribische samenleving gemaakt. In Van Bahia tot Brooklyn onderzoekt Latijns-Amerika journalist Nina Jurna in zeven landen hoe de geschiedenis doorwerkt in het heden en hoe dit leidt tot een nieuwe Caribische cultuur. Met een mix van verwondering en herkenning luistert Nina, zelf gedeeltelijk met Surinaamse roots, naar de verhalen van bewoners. 

Narsingh Balwantsingh, zelf afstammeling van Indiërs die naar Suriname trokken, gaat op zoek naar wat er overbleef uit de tijd van de contractarbeiders. In Brieven aan de achterblijvers zie je hoe mensen contact hielden met hun familie aan de andere kant van de wereld en ervoor zorgden dat de gebruiken uit India ook in het nieuwe land standhielden.

In de podcast Een verborgen Surinaamse schat onderzoekt theatermaker Mathieu Wijdeven het leven en werk van G.G.T. Rustwijk, schrijver, dichter, theatermaker, schilder en een activist tegen het koloniale bewind in Suriname.

Wie was hij? Wat is zijn betekenis voor deze tijd? En waarom wist Mathieu tot voor kort niet van zijn bestaan, terwijl G.G.T. Rustwijk zijn betovergrootvader is?

In het kleine Zuid-Hollandse dorpje Haastrecht bestaat al honderd jaar een groot mysterie. Toen in 1923 Paulina Bisdom van Vliet het leven liet, bleef een testament vol eisen achter. Waaronder een pakketje dat na honderd jaar geopend mocht worden.

Die honderd jaar is nu voorbij! Luister in de NPO Luister-app naar Het geheim van Haastrecht om te horen wat er in het pakketje zat en wie Paulina was. Podcastmaker Lieuwe van Slooten vertelt in Met het oog op morgen over zijn zoektocht.

Elk jaar wordt op 1 juli Keti Koti gevierd. Wat betekent Keti Koti? Wat wordt er gevierd en herdacht? En waarom willen sommige mensen dat het een nationale vrij dag wordt? NPO Kennis legt het uit in deze story.

Herdenk Keti Koti staat stil bij het herdenken van het Nederlandse slavernijverleden. In dit programma wordt getoond hoe vanuit verschillende spirituele en religieuze tradities het slavernijverleden wordt herdacht en beleefd. De kijker wordt meegenomen in spoken word, persoonlijke verhalen, spirituele tradities en de herdenking in de Nieuwe Kerk in Amsterdam.

Tijdens Vier Keti Koti wordt er feestelijk afgesloten met een bruisende live registratie van de feestdag, uitgezonden vanuit meerdere locaties in Amsterdam.

Ze toonden moed, hoop en doorzettingsvermogen. En ze zijn nog altijd een inspiratiebron voor velen. Deze maand hoor je elke donderdag om 12.00 uur bij De Nieuws BV de serie Ontketend, over dappere mensen die in verzet kwamen tijdens de slavernij.

NPO Radio 1 heeft in de aanloop naar Keti Koti, en ook tijdens en daarna volop aandacht voor de afschaffing van de slavernij. Hier vind je alle fragmenten en artikelen.

Met Keti Koti in Concert worden verhalen van de koloniale geschiedenis in een groots, muzikaal theaterspektakel tot leven gebracht. Vanuit Koninklijk Theater Carré nemen Natasja Gibbs en Edsilia Rombley je mee in het verhaal van de Nederlandse gedeelde geschiedenis, aan de hand van bijzondere optredens, veerkrachtige familieverhalen en ontmoetingen door het hele land.

Documentaires schenken aandacht aan het slavernijverleden door persoonlijke verhalen te delen en maatschappelijke discussies aan te wakkeren. De redactie van NPO Doc tipt zes documentaires waarin de geschiedenis van het slavernijverleden een rol speelt.

Jörgen Raymann, Lange Frans, Dolores Leeuwin en Defano Holwijn kruipen in de huid van drie totslaafgemaakten en een planter. Zij nemen je in deze interactieve webdocu Geboeid mee in de gedeelde geschiedenis van Nederland en Suriname tijdens de slavernij. Elk verhaal zet je voor verschillende keuzes. Welke keuze zou jij toentertijd hebben gemaakt?

In de radio-uitzending De weg naar Keti Koti praat Milouska Meulens met Ruben Severina, Bianca Gallant, Vernon Chatlein en Angela Groothuizen. Samen bespreken zij thema’s zoals het slavernijverleden, hoe de geschiedenis nu nog wordt beleefd, herinnerd en doorgegeven en wat de rol hierin is van de feestdag.

Nederland heeft op 19 december excuses aangeboden voor het slavernijverleden. Die beslissing viel niet bij iedereen in goede aarde. Op de website van Dit is de dag lees je hoe betrokken organisaties denken over dit besluit en de manier waarop de excuses moesten plaatsvinden.

De geschiedenis toont aan dat de historische objecten die in musea te bewonderen zijn, mogelijk als roofbuit zijn meegenomen uit veelal voormalige koloniën. Erik Dijkstra onderzoekt in Roofkunst of wat binnen de context van die tijd legitiem leek, nog wel past in ons huidige tijdsgewricht.

Kan de moderne westerse mens iets leren van de oude culturen in Noord- en Zuid-Amerika die bijna verdreven werden, maar nog altijd springlevend zijn? Met die vraag in het achterhoofd reist Waldemar Torenstra duizenden kilometers over de twee continenten in Ondersteboven van de Amerika’s.

Tijdens Keti Koti staan we stil bij de afschaffing van de Nederlandse slavernij. Wat is er in deze zwarte periode van onze geschiedenis gebeurd? En waarom is het vieren en herdenken van de afschaffing belangrijk? Omroep HUMAN vroeg het aan Urwin Vyent. Hij is directeur van het Nationaal Instituut Slavernijverleden en Erfenis.

In Ondersteboven van de Amerika’s ging Waldemar Torenstra op zoek naar het verleden van de oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika en de nog overgebleven cultuur.

Nu tipt hij de documentaire Warrior Women, over een moeder en dochter die zich inzetten tegen de verwoesting van het milieu en voor de inheemse cultuur.

In Vergeten helden duiken we in het leven van heldhaftige strijders uit de drie voormalige Nederlandse koloniën die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog aansloten bij het verzet. Wie waren deze mensen? Wat zijn hun verhalen?

Nederlandse musea worstelen al langer met collecties met een koloniaal verleden. Ondanks bereidheid tot teruggave van roofkunst, gebeurt het in de praktijk zelden. Wat staat teruggave van op dubieuze wijze verkregen objecten in de weg? Welke verantwoordelijkheden hebben wij daarin? En hoe moeten wij omgaan met onze koloniale geschiedenis? Deze vragen komen aan bod in De Publieke Tribune.

In musea in heel Europa wordt het tentoongesteld: kunst die tijdens het kolonialisme geroofd werd uit landen in Afrika. In haar Brainwash Talk betoogt schrijver en activist Melat Nigussie dat de tijd is gekomen om die werken terug te geven.

Kan Jan Pieterzoon Coen op een sokkel blijven staan of is het tijd dat we omstreden ‘helden’ uit onze geschiedenis hun podium ontnemen? Theatermaker Jörgen Tjon A Fong en Wayne Modest en Wendeline Flores van het Nationaal Museum van Wereldculturen leggen uit hoe zij zich inzetten in het proces van dekolonisatie.

In Alles is famiri gaat Amber Kortzorg op een persoonlijke reis naar het land van haar vader Lloyd: Suriname. Ze ontmoet er verschillende families, door wier ogen Amber een Suriname ziet dat ze nog niet kende. Ze ziet de dagelijkse zorgen en obstakels, maar vooral ook de levenslust en de liefde.

Chan Santokhi, de president van Suriname, roept Surinaamse Nederlanders op om mee te helpen aan de opbouw van het land. In een persoonlijk zoektocht naar wat haar eigen inbreng zou kunnen zijn, reist programmamaker Raïsha Zeegelaar in Ons Suriname naar haar land van herkomst.

Elk jaar op 1 juli vieren we het einde van de slavernij. Wat gebeurde er precies en welke rol speelde Nederland in deze pijnlijke geschiedenis? In deze special een terugblik op ruim 200 jaar trans-Atlantische slavernij.

Onderweg van onafhankelijk geworden Indonesië naar Nederland worden in 1950 op stoomschip 'Ranchi' maar liefst 37 baby’s geboren.

Joost Wilgenhof duikt in de podcast De Ranchi Baby's in de geschiedenis en beladen koloniale erfenis die zij van hun ouders meekregen.