Drake Passage: De engste zeestraat op aarde

Misschien heb je de angstaanjagende video’s van schepen die door metershoge golven varen al eens voorbij zien komen op TikTok of Instagram. Eronder vaak een ‘Yo-ho-liedje’ gemonteerd. Een van de meest voorkomende locaties? De ‘Drake Passage’, met de sterkste stroming ter wereld.

Waar ligt dit gevaarlijke stuk zee? De Drake Passage is de zeestraat tussen het zuidelijkste puntje van Zuid-Amerika, bij Kaap Hoorn, en het noordelijkste punt van Antarctica. De zeestraat is vernoemd naar Sir Francis Drake, de eerste Engelse zeevaarder die in 1578 de Straat van Magellan overstak. De Drake Passage heeft hij waarschijnlijk alleen van een verre afstand gezien, maar nooit bevaren. Zo zie je maar dat de beelden van metershoge monstergolven zelfs de meest ervaren, noeste zeemannen angst inboezemen. De eerste zeevaarder die de oversteek wel aandurfde was de Nederlander Willem Schouten in 1616. Maar hoe kan het eigenlijk dat juist op deze plek zulke enorme golven voorkomen?

Waarom de Drake Passage zo berucht is

Met een breedte van ruim achthonderd kilometer komen hier drie oceanen samen: De Grote Oceaan, de Atlantische Oceaan en de Zuidelijke Oceaan. Als golven niet één richting opgaan maar juist van meerdere kanten komen, leidt dat geregeld tot een opwaartse ‘jet’, een soort golf waarbij het water naar boven wordt gedrukt. Dat creëert zo’n sterke onderstroom dat-ie zijn eigen naam heeft gekregen: de Westenwinddrift. Op sommige momenten kan deze stroming 135 miljoen kubieke meter water verplaatsen per seconde. Dat is zeshonderd keer zoveel als de Amazonerivier.

Waarom de stroming verder zo sterk is, is het gebrek aan land op de breedtegraad, dus in oostelijke en westelijke richting. Omdat er geen land is waar de stroming breekt, kan de stroming altijd door blijven gaan. Het is daarmee een volledige, eindeloze stroom rondom de planeet.

Toch is de wind de belangrijkste reden dat het hier zo hard stormt. De koude lucht vanuit Antarctica botst hier geregeld met de warmere wind uit Zuid-Amerika. Daar komt nog bij dat wat voor het water geldt, de eindeloze vrijheid op de breedtegraad, ook geldt voor de wind. Het meten van windstoten op zee gebeurt door te kijken naar de ‘fetch’ van de wind. Wat dit is? Het is de afstand tussen het startpunt van een windvlaag en het punt waar de windvlaag niet verder kan. In het Caribisch gebied is dit rond de vijfduizend kilometer en in de Filipijnen rond de tienduizend kilometer. Dat zijn flinke aantallen van gebieden waar de wind erg lang vrij spel heeft op zee, maar de Drake Passage spant hier toch de kroon met twintigduizend kilometer. En dat is een schatting, omdat hier niet verder geteld wordt dan het beginpunt van de windvlaag, een ‘rondje om de aarde’, dus. In feite kan dit aantal kilometers dus veel hoger liggen, omdat de wind oneindig door kan gaan. Windstoten kunnen dan ook oplopen tot wel tweehonderd kilometer per uur met golven van wel twaalf meter hoog. En dat is dan nog een redelijk gemiddelde storm. Hoe vaak het hier stormt? Zo’n tweehonderd dagen per jaar.

Kan je veilig reizen naar Antarctica?

Dat maakt de oversteek van Zuid-Amerika naar Antarctica niet de makkelijkste, zou je zeggen. Vanuit de oude expedities van honderd jaar geleden heeft de straat dan ook een berucht imago gekregen. Ondanks dat imago gaan er geregeld boten met reizigers naar Antarctica vanuit Kaap Hoorn. En hoewel dat onverantwoord klinkt, gaan die oude spookverhalen vandaag de dag niet echt meer op. Dat komt doordat de boten veel beter bestendig zijn tegen de hoge golven en de harde onderstroming dan vroeger. Ook technologische vooruitgang, zoals nauwkeurige GPS-systemen, zorgen ervoor dat schepen beter om de stormen heen kunnen navigeren. Wel wordt aangeraden aan mensen die snel zeeziek worden – of slecht tegen achtbanen kunnen – pillen tegen zeeziekte mee te nemen voor onderweg. De kans is echter ook heel groot dat de oversteek heel rustig verloopt. Hoewel nog steeds niet geheel zonder risico, laat een yo-ho-liedje onder een monstergolvenvideo het soms dus iets spannender lijken dan het daadwerkelijk is.

Golven worden hoger dan gedacht

Aan de TU Delft is onderzoek gedaan naar dit soort monstergolven. Dat heeft aangetoond dat de snelheden van monstergolven veel hoger kunnen worden dan voorheen werd aangenomen. Golven die zo opspringen kunnen zelfs na het breken van de golf nog twee keer zo steil worden dan gedacht. Of dat één op één te maken heeft met klimaatverandering is niet te zeggen, maar het is volgens de onderzoekers wel zo dat de golven in de toekomst hoger zouden kunnen worden dankzij klimaatverandering. Of de Drake Passage door klimaatverandering gevaarlijker wordt in de toekomst, is moeilijk te zeggen. Wat niet moeilijk te zeggen is, is dat het voor de mensen met een zwakke maag het er niet rustiger op wordt in deze zeestraat.

Wist je dat Antarctica 90 miljoen jaar geleden een regenwoud was? Lees hier hoe dat kan.

• Deel