Deze Nepalese imkers wagen jaarlijks hun leven voor hallucinatie-honing
- Artikel
- 29 sep 2022
- 9 minuten leestijd
Weinig banen in de wereld zijn zo extreem als die van de Nepalese honey hunters. Elk jaar wagen ze hun leven voor mad honey: honing waarvan je gaat hallucineren. Maar hoe kan dat eigenlijk? En hoe ziet zo’n levensgevaarlijke honingjacht eruit?
Vanaf de grond stijgt de rook van brandende planten op. Om je heen zwermen honderden stekende reuzebijen. Je kijkt even naar beneden en beseft dat één misstap een vrije val van tientallen — of misschien wel honderden — meters betekent. Door de wind zweeft je ladder heen en weer. Terwijl je je vasthoudt aan het touw en de bamboetrede met je voeten vastklemt, probeer je honinggraat van de steile klif te wrikken.
Mad honey
Is deze honing dan echt zo’n levensgevaarlijke actie waard? Tsja, dat valt te betwijfelen. Maar deze honing vind je niet zonder reden zo hoog boven de grond. Bij zowel mensen als dieren kan het goedje zorgen voor hallucinaties, een lagere hartslag en stressvermindering. Hoeveel je daarvoor moet eten? Vaak is een kleine theelepel al meer dan genoeg. Pak je meer of ben je gevoelig voor de honing? Dan kan het zorgen voor diarree, een hele dag braken, tijdelijke verlamming of zelfs bewusteloosheid. Sterk spul dus.
Toch zijn de trippende verschijnselen niet de reden dat Nepalezen het gevecht met de reuzebijen op grote hoogte aangaan. Al eeuwen wordt de honing gebruikt als medicijn. En nog steeds. Waarvoor? Als middel tegen een hoge bloeddruk, tegen darmproblemen en als lustopwekker. Een lepeltje honing in de thee dus in plaats van een erectiepilletje of schaaltje oesters.
Niet bij maar plant
Wat deze honing zo sterk maakt? Dat heeft gek genoeg niets met de bijen te maken. De hallucinerende werking van de honing komt van de rododendron. Deze plant groeit oorspronkelijk alleen op grote hoogte, zoals in het Himalaya-gebergte. Bijen vliegen rond en verzamelen nectar bij meer dan dertig verschillende planten en bloemen in de omgeving. Waaronder dus deze plant, die de gifstof grayanotoxine bevat. Dit komt vervolgens in de honing terecht, et voilà: eet smakelijk.
Wetenschappelijk zijn de voordelen van mad honey nog niet bewezen, maar onderzoekers zien wel dat grayanotoxine een hoge bloeddruk kan verminderen en het glucoselevel van mensen met diabetes kan stabiliseren. Of er voldoende van de stof in de honing zit, is alleen niet duidelijk. Voor het goedje hoef je overigens niet naar Nepal af te reizen. Je kan het gewoon legaal op internet bestellen. Maar hou er rekening mee dat het de prijs van normale honing behoorlijk overstijgt.
Mad honey is niet alleen een Nepalees fenomeen. Je vindt de zoete drug namelijk ook in Turkije. In de bergen bij de Zwarte Zee wordt de speciale honing al eeuwen geoogst. Net als de Nepalezen in eerste instantie vanwege de genezende werking. Volgens historici gebruikten Perzen de honing zelfs in hun voordeel tijdens oorlogen. Ze plaatsen de honing op plekken waar Romeinen het vonden. Zij aten ervan, raakten gedesoriënteerd en verloren de strijd met de Perzen.
Ver van de bewoonde wereld
Terug naar de honey hunters in Nepal. Want hoe bijzonder de honing ook is, het oogsten ervan is minstens zo bizar. Deze praktijk vindt plaats in afgelegen dorpen in districten als Lamjung, Kaski en Gorkha. Hier wonen de Gurung, diep in de Himalaya en vanaf hoofdstad Kathmandu alleen via gevaarlijke zandwegen langs diepe afgronden te bereiken. Als er een weg is tenminste, want sommige dorpen bereik je alleen met de benenwagen.
Eenmaal in het dorp ben je nog ver verwijderd van de speciale bijennesten. De dieren weten hoe populair hun honing is en om hun nest te beschermen, vestigen ze zich op hoge en steile kliffen waar roofdieren bijna onmogelijk bij kunnen.
Risicomanagement
Dat het honingjagen niet zonder risico is, beseffen de inwoners zelf ook. Routinewerk is het daarom allerminst. Twee keer per jaar, tijdens het begin van de lente en herfst, bepaalt de sjamaan (een priester of volkoudste) welke datum gunstig is voor een succesvolle oogst. En daar komt behoorlijk wat bij kijken. Dinsdag wordt beschouwd als een geschikte dag, terwijl dagen 8, 11, 23, 26 en 30 van de maancyclus ongeschikt zijn. De honingjacht vindt normaal gesproken twee keer per jaar plaats.
Wanneer de datum vaststaat, wordt de honingjager gekozen en een team samengesteld: de tocht kan beginnen. Een route die het team langs kliffen, door rivieren en een jungle vol roofdieren én bloedzuigers brengt. Elke misstap kan hier al fataal zijn. Want breek je een been? Zie dan maar eens thuis te komen. Hier geen helikopters die je op komen halen zoals op je skivakantie. En dit is nog maar het begin.
Eenmaal bij de klif gaat een deel van het team naar boven, terwijl andere teamleden achterblijven. Kan de honingjacht nu dan eindelijk beginnen? Bijna. Want voordat de honingjager zijn leven waagt, vindt er eerst een ceremonie met rijst, bloemen en wierook plaats. Daarbij vragen de achtergebleven teamleden aan de ‘Klifgod’ om een veilige doorgang en een succesvolle missie. Vaak gaat dit ook gepaard met de offering van een dier, zoals een kip of schaap.
Touwladders en bamboestokken
Door het verbranden van planten bij de ceremonie stijgt een sterke rook op. En dat is de bedoeling, want precies dat zorgt ervoor dat de honderden bijen hun nest verlaten. De teamleden aan de bovenkant van de klif laten vervolgens een ladder van touw zakken. Hét signaal voor de honingjager om op blote voeten en met enkel gezichtsbescherming de ladder af te dalen. Op wat voor hoogte de nesten zich begeven? Soms zijn de kliffen tot wel driehonderd meter hoog. En vaak zijn de jagers maar amper gezekerd. Eén misstap betekent een onvermijdelijke dood.
Schommelend op de onstabiele ladder tussen honderden boze bijen wrikt de honey hunter met een bamboestok de honinggraten één voor één van de klif. Tussen zijn benen heeft hij een andere stok met daaraan een bamboemand. De honinggraten die hij van de klif rukt, stopt hij in zijn mand. Is die vol? Dan laten de teamleden boven op de klif via een touw de mand zakken. Deze wordt opgevangen en geleegd door de mensen beneden. Daarna herhaalt de operatie zich tot er geen honing meer te winnen valt.
Al snel staat een honingjager bij het oogsten een paar uur op de ladder. Missie voltooid? Dan daalt hij vol bijensteken af naar de oppervlakte. Met opgezwollen handen en voeten stelt hij vast of dit een succesvolle jacht was. Is dat het geval? Dan hebben de waaghalzen binnen enkele uren al kilo’s honing geoogst. En dan te bedenken dat één theelepel voldoende is om te trippen.
Traditie in gevaar
Voorheen deelden de jagers hun verzameling vooral met de inwoners van omliggende dorpen. Maar door de groeiende internationale vraag naar mad honey gebeurt dit steeds minder. Die grote vraag levert veel geld op, maar ook een grote uitdaging. Want waar de Gurung-bevolking eerder ‘eigenaar’ van de kliffen was, begint de Nepalese overheid zich meer en meer met de oogst te bemoeien. De honing kan voor een hoge prijs aan het buitenland worden verkocht. Steeds vaker stelt de regering de kliffen daarom open voor aannemers door middel van honingoogstrechten. Het gevolg? Er blijft minder en minder honing over voor de echte honey hunters.
En dat is niet het enige dat deze traditionele kunst in gevaar brengt. Greenpeace bericht al jaren over een flinke afname van bijenpopulaties, ook in de Himalaya. Door klimaatverandering en aannemers die de honing te agressief oogsten, verdwijnen meer en meer bijen in de omgeving. En geen bijen? Dat betekent naast rampzalige gevolgen voor bloemen en planten ook dat er geen honing meer gewonnen kan worden.
Tel daarbij op dat jongere generaties Gurung steeds vaker naar grote steden trekken en er dus nauwelijks opvolgers zijn en je begrijpt dat het traditionele honingjagen behoorlijk in gevaar is. Hoelang de oorspronkelijke inwoners van het Nepalese Himalayagebied nog van hun eigen geneeskundige honing kunnen genieten, is dus maar de vraag.
Zelf op honingjacht
Ga je naar Nepal? Dan kan het best zijn dat je op internet verschillende honey hunt-tours tegenkomt. Volgens deze websites kan je bij zo’n tour van dichtbij aanschouwen wat voor gevaarlijke en spectaculaire capriolen er worden uitgehaald om de sterke honing te winnen.
Vanwege de grote vraag vind je echter steeds meer in scène gezette honingjachtevenementen. En daar worden al snel honderden tot duizenden euro’s voor gevraagd. Traditionele honingjagers worden vanwege financiële voordelen in de verleiding gebracht door dit soort organisaties om buiten het normale seizoen te oogsten. Daarmee worden rotswanden en bijennesten vaak beschadigd. En slechts een klein deel van de opbrengsten gaat naar de bewoners van het gebied. Neem dus niet zonder onderzoek deel aan zo’n tour en besef dat de échte honingjacht maar twee keer per jaar plaatsvindt.
Wat voor reizigers een leuke ervaring of een korte hallucinatietrip is, is voor de bewoners in de Nepalese bergen een belangrijke, eeuwenoude levensstijl. En om dat in stand te houden, kan je het honingjagen beter aan de échte honingjagers overlaten.
Onveilig werk vind je op meer plekken in de wereld. Mijnwerkers op de Kawah Ijen-vulkaan wagen elke dag hun leven voor een laag inkomen.
