Hoe Oost-Berlijnse avondwinkels het nachtleven in de Duitse hoofdstad overnamen
- Artikel
- 11 jan 2024
- 4 minuten leestijd
Een avondshop, maar mét een klein terras voor de deur. Het drankje haal je binnen uit een grote koeling, een opener ligt voor je klaar bij de kassa, en dat biertje of wijntje drink je gewoon voor de deur op. Spätis: Berlijn in een notendop.
De bovenstaande foto is van Sascha Kohlmann en valt onder gebruiksrecht “CC BY-SA 2.0 DEED”.
Redder in nood
Nederland kent ze misschien als avondwinkels, Spanjaarden kennen ze als bodega’s, maar de inwoners van Berlijn kennen ze als Spätis. 24-uur geopende kleine supermarkten, tot aan de rand gevuld met spullen die je op elk moment van de dag nodig hebt. De spätis in de Duitse hoofdstad verschillen alleen wel sterk van de bij ons bekende avondwinkels. De nachtwinkels zijn meer dan alleen de redder in nood buiten de reguliere openingstijden. Deze bontgekleurde, volgepropte winkels zijn ondertussen onofficieel Berlijns erfgoed geworden en zijn de perfecte plek voor de start (of het einde) van je avond.
De spätis zien er in de basis allemaal hetzelfde uit: grote koelingen tegen elke beschikbare muur die tot de nok gevuld zijn met verschillende soorten biertjes en andere alcoholische versnaperingen. De overige ruimte is volgepropt met zakken chips, snoep en andere snacks. Naast deze nodige versnaperingen om de nacht door te komen, zijn hier ook andere levensmiddelen te vinden. Dus stel je komt ’s nachts zonder wc-papier te zitten, laat je huisgenoot rennen naar de späti op de hoek en je probleem is opgelost.
De volgepropte nachtshops zijn een belangrijk onderdeel van het Berlijnse nachtleven. Het is een goede start van je avond. Zo koop je hier bijvoorbeeld gauw nog even een biertje voor onderweg op je route naar een feestje. Of scoor hier je slaapmutsje onderweg naar huis. Op elk moment van de dag komen deze klokje rond geopende winkels annex cafés van pas.
Late verkooppunten in de DDR
Het idee voor de originele nachtshops ontstond tijdens de Koude Oorlog in Oost-Berlijn. Veel nachtwerkers ten tijde van de DDR redden het niet om tijdens de reguliere openingstijden hun boodschappen te doen. In de jaren vijftig kwam daar een oplossing voor in de vorm van een klein aantal spätverkaufstellen (late verkooppunten), later afgekort tot spätis door de Duitsers. En dat idee is blijven plakken.
Na de val van de Berlijnse muur in 1989 verspreidden de spätis zich uit over heel Berlijn. De winkels popte op elke hoek van de straat op en daar zitten ze nog steeds. Vandaag de dag zijn er wel meer dan duizend spätis te vinden in de Berlijnse wijken. De spätis zijn niet alleen gegroeid in aantal, maar ook in aanbod.
Van kunstgalerie tot techno-winkel
Sommige varianten zijn simpel en recht voor z’n raap: een typische nachtwinkel voor de vele laatbloeiers op de avond. Andere spätis onderscheiden zich van de rest. Zo heb je 24/7 plekken met een heus café te midden van de koelingen. Of eentje, in Friedrichshain, die ook wel bekend staat als een kulturspäti. In deze winkel kan je namelijk vrij onbekende Berlijnse kunst kopen. Dat is weer wat anders dan een biertje. Ook heb je plekken waar je lezingen kan bijwonen, of zelfs een wijnproeverij kan doen.
Sinds kort is er ook een ‘sobere späti’ geopend: een winkel die alleen alcoholvrije wijn en gin verkoopt. Of die het lang volhoudt is nog maar de vraag. Een tegenovergestelde soort winkel is de ‘techno-späti’. De muziek staat hier vaak zo hard dat de prijzen worden geschreeuwd over de toonbank. Gekleurde lampen verlichten de koelingen en in het midden van het plafond is een discobal rondjes aan het draaien.
Als je een späti echt op en top wil beleven, moet je op zoek naar een spätirave. Een simpel feest, dansend in de nauwe gangpaden met een dj gesitueerd achter de kassa. Zo’n rave bijwonen is wel op basis van geluk. Ze worden vaak last minute gepland en nauwelijks gepromoot. Dus hou je ogen open als je ’s nachts door de stad wandelt: misschien stuit je wel op een van deze zeldzame feesten.
Eenvoud siert
De kracht van de spätis ligt in de eenvoud. Een houten ietwat wiebelig bankje voor de deur (perfect voor mensen kijken), een goedwerkende koeling, een flesopener bij de kassa en niet geheel onbelangrijk: de lage prijzen. Zelfs als je zonder een cent te makken richting de Duitse hoofdstad trekt, kan je je avonden hier vullen met gezelligheid.
Dus een aanrader voor je volgende trip naar Berlijn: een späticrawl. Hop van späti naar späti en geniet goedkoop van de hele avond. Tip: neem cash mee, want pinnen is niet vanzelfsprekend in deze typische Berlijnse winkels.
Nog meer overblijfselen van de Koude Oorlog verkennen? Sla de Berlijnse Teufelsberg niet over!