Hoe een mythe werkelijkheid bleek: “Dit eiland heeft echt bestaan”
- Artikel
- 20 maa 2025
- 6 minuten leestijd
Van het Monster van Loch Ness tot Atlantis: mythes en legendes spreken enorm tot de verbeelding. Maar wist je dat de meeste niet zomaar uit de lucht komen vallen? “Het is voor mij heel duidelijk geworden dat veel van deze verhalen niet verzonnen zijn.”
We duiken honderden jaren terug in de tijd en reizen naar de Stille Oceaan. Daar bloeide een liefde op tussen een vrouw genaamd Sauwete’au en een man genaamd Roraimenu. Zij was geboren op het eiland Teonimanu, hij op Ali’ite. Lange tijd leek er geen vuiltje aan de lucht, maar toen kwam Sauwete’au een man genaamd Kaliita’alu tegen. Ze werd verliefd, verliet Roraimenu en reisde samen met haar nieuwe man terug naar haar geboorte-eiland Teonimanu.
Dat zou het einde van een soapwaardig liefdesverhaal kunnen zijn, was het niet dat Roraimenu behoorlijk in zijn kam gepikt was. Vol woede en uit op wraak bedacht hij een plan om de liefde tussen Sauwete’au en Kaliita’alu voorgoed te beëindigen. Hij kocht een ‘golfvloek’ en keek tevreden vanuit een rots op Ali’ite toe hoe Teonimanu bedolven werd onder acht verwoestende golven. Het eiland verdween die dag onder water en zou nooit meer boven komen drijven.
Het klinkt als een sterk verhaal. En dat is het ook. Maar een ‘broodje aap’ kan je het niet helemaal noemen. Daarmee zou je Teonimanu en veel inwoners van de Salomoneilanden tekortdoen. Sommige gemeenschappen in dit land beweren namelijk af te stammen van overlevenden van Teonimanu. En dat is helemaal zo gek nog niet. Want ondanks dat dit verhaal lang werd afgedaan als een mythe, weten we nu dat het niet zomaar fictie is. Vandaag de dag kennen we Teonimanu als Lark Shoal: een donkere, blauwe vlek in de Stille Oceaan.
Deze content is geblokkeerd.
Klik hier om de social media-cookies om deze content alsnog te accepteren.
Een logische verklaring
Dat is tenminste de conclusie van Patrick Nunn, auteur en professor bij de University of the Sunshine Coast in Australië. In 2009 publiceerde hij een boek over verdwenen eilanden in de Stille Oceaan, waaronder Teonimanu. “Ik werkte op dat moment op de University of the South Pacific en Tony Heorake, toentertijd een van mijn studenten, vertelde me over een verhaal van zijn voorouders over een verdwenen eiland.” Samen met enkele studenten reist Patrick naar de Salomoneilanden om met ouderen op de eilanden te praten en meer over dit verhaal te weten te komen. Al snel komt hij erachter dat Teonimanu op ware gebeurtenissen is gebaseerd.
Het zuidwesten van de Stille Oceaan, waar je de Salomoneilanden vindt, is een gebied met veel tektonische activiteit. De aardkorst is hier erg beweeglijk en dat veroorzaakt soms enorme aardbevingen. Volgens Patrick is dat dan ook wat er met Teonimanu is gebeurd, waarschijnlijk zo’n vierhonderd tot vijfhonderd jaar geleden. Door een grote aardbeving in de omgeving zou de zeebodem waaraan Teonimanu vastzat in een diepe afgrond gegleden zijn, waardoor het eiland mee naar beneden gleed en dus onderwater terechtkwam. Dat verhaal is bevestigd door de vondst van een opeenhoping van puin van aardverschuivingen onder water. Omdat deze gebeurtenis waarschijnlijk een paar uur duurde, hebben sommige inwoners mogelijk kunnen ontkomen. “Volgens de verhalen hielden bewoners zich vast aan kokospalmen die wegdreven in de zee,” aldus Patrick.
Risicomanagement
25 jaar onderzoek in de Stille Oceaan heeft Patrick ervan overtuigd dat Teonimanu allesbehalve een uitzondering is. “Ik groeide op in het Verenigd Koninkrijk met het idee dat mythes en legendes verzonnen verhalen zijn. Maar het is voor mij heel duidelijk geworden dat veel van deze verhalen niet verzonnen zijn. Ze weerspiegelen de herinneringen van onze voorouders van gebeurtenissen in het verre verleden. En omdat zij een ander wereldbeeld hadden dan wij, legden ze gebeurtenissen op andere manieren uit.” De eeuwenoude verhalen dienen voor hem dus juist als een mogelijke aanwijzing voor geologische gebeurtenissen.
Hij geeft onderwaterstad Atlantis als voorbeeld. “Dit soort verhalen zijn bijna allemaal traceerbaar naar wat er gebeurde na de koudste periode van de laatste ijstijd. Toen was de zeespiegel ongeveer 125 meter lager dan nu. Bijna overal ter wereld is de zeespiegel in de afgelopen twintigduizend jaar gestegen. Veel plekken waar mensen ooit woonden, zijn dus onderwater geraakt. En als jouw grootouders je vertellen over hun ouderlijk huis dat nu onderwater staat, vertel je dat waarschijnlijk ook door aan jouw kleinkinderen.”
Volgens hem is het vertellen van verhalen een vorm van risicomanagement. Een manier om volgende generaties te waarschuwen voor gevaren voor bijvoorbeeld natuurrampen. Een overlevingsstrategie dus. En niet alleen verhalen worden daarvoor gebruikt. Ook muziek, dans, grottekeningen en poëzie zouden allemaal manieren kunnen zijn om het verleden met de toekomst te verbinden. “Mensen wisten allerlei manieren te vinden om herinneringen toekomstbestendig te maken. Bijvoorbeeld door een lied, want een melodie blijft vaak beter hangen dan woorden.”
Loch Ness, zeeslangen en reuzehaaien
Maar hoe zit het eigenlijk met Europese legendes, zoals het Monster van Loch Ness? Zijn ook dat herinneringen? Volgens Patrick kan er zomaar een geologische gebeurtenis aan ten grondslag liggen. Zo zouden geologen achterhaald hebben dat het Monster van Loch Ness gespot is op momenten die overeenkwamen met aardbevingen in de regio, met waarschijnlijk flinke golven in het meer als gevolg. Dat geldt ook voor verhalen over enorme zeeslangen die de schepen en het land van Vikingen en Noren vernietigd zouden hebben. “Ik denk dat dit allemaal tsunamiherinneringen zijn. Mensen begrepen in die tijd niet hoe tsunami’s ontstonden en waren geneigd om dit soort natuurrampen te verklaren met gigantische versies van bijvoorbeeld dieren die ze eerder gezien hadden. Dezelfde soort verhalen vind je over enorme haaien die eilanden vernietigden in de Stille Oceaan.”
Voorbereiden op de toekomst
Eeuwenoude verhalen worden niet alleen gebruikt om het verleden te verklaren, ze kunnen ook van pas komen in de toekomst. Zelfs voor ons. Zo doet Patrick op dit moment samen met enkele andere wetenschappers onderzoek naar traditionele kennis over hoe we met extreem weer en klimaatverandering om moeten gaan: “Wat deden mensen in het verleden en kan dat ons helpen in de toekomst? We onderzoeken dat door gemeenschappen in te gaan, te praten met mensen en op te schrijven wat ze ons vertellen.”
De verhalen en tradities die Patrick door de jaren heen hoorde, hebben ervoor gezorgd dat zijn wereldbeeld langzaam maar zeker afbrokkelde. “Het werd voor mij duidelijk dat de westerse manier van het verklaren van gebeurtenissen niet de enige manier is. Gemeenschappen op eilanden in de Stille Oceaan hebben duizenden jaren een andere manier gehad om de wereld te verklaren en met risico’s om te gaan. En ook zij hebben succesvol overleefd.”
Ook deze verdwenen Amazonestad bleek veel meer dan een mythe te zijn.
