Vergeten en verlaten: Het vissersdorp Ma Wan in de schaduw van bruisend Hongkong

Ma Wan is eind jaren negentig nog een vredig vissersdorp op een eiland in Hongkong. Maar als je er nu rondloopt, zie je overwoekering door natuur en verlaten gebouwen waar in sommige gevallen de ketels nog op de fornuizen staan. Wat is hier in hemelsnaam gebeurd?

Tweehonderd jaar lang leven de duizend inwoners van eiland Ma Wan, gelegen tussen het centrum van Hongkong en het eiland Lantau, in vrede samen. De levendige gemeenschap van zo’n duizend inwoners komt rond van visserij en landbouw en heeft verder niet zo veel nodig. Maar alles verandert als eind jaren negentig bouwplannen worden opgesteld om op het eiland grote, moderne hoogbouw te gaan plaatsen.

Door de tijd ingehaald

Tot 1997 lijkt hier geen vuiltje in de lucht. Maar in de tien jaar erna beginnen de bewoners het dorp stukje bij beetje te verlaten. Vanaf 2011 is er geen ziel meer te bekennen in de straten van het vissersdorp op Ma Wan. De reden? De tijd heeft het slaapdorp ingehaald en de miljoenenmetropool Hongkong dijt uit. Er liggen plannen om grote bouwprojecten te starten op het eiland Ma Wan. De bewoners die niet willen vertrekken, worden hun dorp uitgedreven door de regering en de grootste vastgoedmagnaat van Hongkong Sun Hung Kai Properties. Ze krijgen als troost wel een woning aangeboden in het nieuwe appartementencomplex dat op hun eiland wordt gebouwd, maar niet iedere bewoner wil daarin mee. Velen verzetten zich, met name de ouderen.

Maar stoppen doen ze de vastgoedmagnaat niet. Bijna het hele eiland wordt een speeltuin voor ze. Moderne appartementen worden uit de grond gestampt in het Park Island Complex en er komen strandtenten en restaurants. Er wordt zelfs een groot attractiepark over de ark van Noah gebouwd op het eiland. Al is het kwaad dan al geschiet, blijft de grond van het vissersdorp toch onaangeraakt vanwege het verzet.

Grootste corruptieschandaal ooit

Maar waarom moet er nou precies hier, op een eiland dat al bewoond is, gebouwd worden? Er zijn op dat moment ook genoeg andere plekken in Hongkong die beter geschikt zijn voor zulke plannen. Drie jaar nadat de laatste inwoners het spookdorp hebben verlaten, komt de aap uit de mouw. In 2014 blijkt dat de CEO van het vastgoedbedrijf, Thomas Kwong, staatsfunctionarissen had omgekocht voor verschillende bouwprojecten door heel Hongkong. Daaronder vielen ook de bouwprojecten van Ma Wan. Hij zou het hele eiland van Ma Wan hebben willen ontvolken door alle oorspronkelijke bewoners over te plaatsen naar andere plekken binnen de stad.

Onder de bevolking van Hongkong heerst op dat moment al langer het vermoeden dat het bedrijfsleven en de politiek wel erg nauw met elkaar verbonden zijn. Dit bewijst die aanname, want de zaak mondt uit tot het grootste corruptieschandaal in de geschiedenis van Hongkong. Hij wordt veroordeeld voor vijf jaar cel en moet een boete betalen van ruim vijfhonderdduizend euro. Zijn broer Raymond Kwong, met wie hij samen het familiebedrijf runt, wordt vrijgesproken. Zeker de geldboete is een ongekend laag bedrag, gezien Thomas Kwong een vermogen heeft van omgerekend ruim tien miljard euro op dat moment. Extra schrijnend is wel dat hij negen maanden na zijn vrijlating in 2019 gewoon weer aan de slag gaat bij hetzelfde vastgoedbedrijf.

Een hoopvol alternatief

Ma Wan is dus leeggelopen door corruptie en de bewoners van het ooit zo vredige dorp zijn gedwongen hun thuis te verlaten. Het moge duidelijk zijn dat het verdriet van Ma Wan een voorbeeld is van hoe het niet hoort te gaan met een dorp dat niet mee kan met de tijd. Waar bewoners van het dorp altijd in harmonie en vrede hebben kunnen samenleven, is het nu slechts een schrijnende herinnering aan een vergeten tijdperk. Zou je er nu rondlopen, dan zie je dat de natuur inmiddels haar rechten heeft teruggeëist met grote wortels die zich een weg banen dwars door de verlaten straten en huizen. Het dorp, waar urban legends over geesten door de stille straten suizen, lijkt te rusten in een eeuwige slaap.

De tranen van Ma Wan kunnen we niet drogen, maar we kunnen wel kijken naar een meer hoopvol verhaal van een ander verlaten dorp aan de andere kant van de stad: het verlaten eiland Yim Tin Tsai, ten oosten van het centrum van Hongkong. Dit eiland liep net als Ma Wan leeg, alleen niet door de door geld gedreven vastgoedmagnaten en een corrupte overheid, maar doordat mensen vrijwillig vertrokken. Er waren hier weinig economische kansen en de grote stad met mooie banen en nieuwe woningen lag op een steenworp afstand. Waar het dorp in de jaren veertig floreerde met zo’n duizend inwoners op het hoogtepunt, waren dat er al een stuk minder in de jaren zestig. Het eiland handelde namelijk vooral in zout en die productie kwam stil te liggen toen er goedkoper zout kon worden geïmporteerd uit China en Vietnam. In de jaren negentig is het eiland definitief verlaten en wordt het in de volksmond ook wel Ghost Island genoemd.

Maar dat is niet het einde van Yim Tin Tsai. Na 2003 komen de afstammelingen van de eilandbewoners bij elkaar en besluiten ze het dorp nieuw leven in te blazen. Ze organiseren tours, knappen de oude hakkahuizen op en laten reizigers toe op het eiland van hun voorouders. En zelfs de katholieke kerk steunt het initiatief door de vervallen kerk van het dorp op te knappen. Ook zijn er inmiddels al drie restaurants te vinden. Het eiland wordt nu vaak bezocht als dagtrip en is makkelijk te bereiken met een ferry die tussen tien uur ’s ochtends en drie uur ’s middags ieder uur vertrekt vanuit de pier van Sai Kung.

De twee uitersten weerspiegelen het contrast tussen de uiteenlopende redenen waardoor dorpen onbewoonbaar worden. Beide konden ze niet mee met de snelle, moderne tijd, dat is duidelijk. Maar waar bewoners van Ma Wan geforceerd werden hun dorp te verlaten door mensen hogerop, Besloten de inwoners van Yim Tin Tsai zelf hun ooit zo geliefde dorp achter zich te laten. En misschien dat dat het ook draaglijker maakte voor de nakomelingen om terug te keren naar het dorp van hun voorouders, in tegenstelling tot wat bij Ma Wan het geval is.

Meer bizarre verhalen uit Hongkong? Lees hier over Kowloon City, de volgepropte stad zonder wetten.

• Deel