Sterrenliefhebbers opgelet: zo spot je de beste luchtspektakels dichtbij huis
- Artikel
- 01 okt 2024
- 9 minuten leestijd
Met een totale zonsverduistering en de meteorenregen is het tot nu toe een ongelooflijk jaar geweest voor astrotoerisme, maar dit is pas het begin. Waarom is 2024 zo speciaal? En kan je dicht bij huis dit soort wonderen in de lucht zien?
Dit jaar is niet zomaar het jaar van het noorderlicht, maar van astrotoerisme in het algemeen. Van sterrenbeelden en kometen tot zonsverduisteringen en het magische noorderlicht, de kosmos zit vol wonderen die ons al eeuwenlang fascineren. Wist je dat verduisteringen al in 763 voor Christus werden gedocumenteerd in Assyrische spijkerschrifttabletten? Ook het noorderlicht werd al in de oudheid waargenomen, bijvoorbeeld door Assyrische astronomen rond 679 voor Christus en door Aristoteles in de 4e eeuw voor Christus.
Astrotoerisme
Voordat je op wilde ideeën komt, we binden je niet vast in een spaceshuttle met een helm en een lunchbox met gevriesdroogd voedsel. Nee, astrotoerisme is de kunst het reizen naar afgelegen bestemmingen om de nachtelijke hemel te observeren. En nu het noorderlichtseizoen op het punt staat te beginnen, is er geen beter moment om een sterrenkijkreis te plannen. Deze vorm van toerisme wint snel aan populariteit, vooral dankzij organisaties zoals DarkSky International.
Solar Maximum
Goed. Even terug naar het begin. Want waarom wordt 2024 dan hèt jaar voor astrotoerisme? Dat heeft alles te maken met de zon. De zon nadert namelijk het hoogtepunt van haar elfjarige cyclus, ook wel bekend als de ‘solar maximum'. Tijdens deze fase is de zonneactiviteit op z’n allerhoogst, wat leidt tot spectaculaire natuurverschijnselen zoals het noorder- en zuiderlicht. Dit jaar belooft extra bijzonder te worden, omdat de 'aurorale zone' – het gebied rondom de polen waar je het noorderlicht het beste kunt zien – zich flink uitbreidt. Wie weet hoef je dus helemaal niet zo ver te reizen om dit bijzondere natuurverschijnsel te bewonderen.
Wil je meer weten over de solar maximum? Klik hier!
Dicht bij huis
Toch lijkt ons land niet de beste locatie te zijn om van een prachtige sterrenhemel te genieten. Bijna geen land op de wereld kampt met zoveel lichtvervuiling als Nederland. Maar toch kent ons land twee officiële Dark Sky Parken en deze zijn beide te vinden in het waddengebied.
Donkerte van de Wadden
De Waddeneilanden staan bekend om de relatief donkere luchten en bijna nergens in Nederland heb je een betere kans om het noorderlicht te spotten. De beste tijd om dit te doen is tijdens de koudere maanden in het najaar en in de winter, van oktober tot maart. In deze tijd zijn de nachten langer en is de kans op een heldere lucht groter, wat vereist is voor het waarnemen van de ‘aurora borealis’. Deze kan verschillende kleuren aannemen; een rode boog betekent dat het noorderlicht op dat moment boven Midden-Scandinavië en IJsland hangt. Bij een groene boog is-ie een stuk dichterbij en bevindt-ie zich meestal op een afstand van zeshonderd tot duizend kilometer.
Zo is het natuurgebied de Boschplaat officieel uitgeroepen tot het eerste Dark Sky Park van Nederland. Om de nachtelijke hemel nog beter te ervaren is er een speciale nachtkaart ontworpen.
Het tweede Dark Sky Park op de Waddeneilanden is het Lauwersmeer Nationaal Park, gelegen aan de Lauwerszee. Vandaag de dag plukken we nog steeds de vruchten van de drooglegging in 1969 en om zeker geen hotspots te missen is er ook voor deze locatie een speciale nachtkaart nachtkaart ontworpen. De eerstvolgende reeks Dark Sky Wadden events vinden plaats op Terschelling in de periode 26 tot en met 29 oktober. Of organiseer een activiteit tijdens de 'Nacht van de Nacht' op 26 oktober 2024.
Een Duits Waddeneiland
Om nog steeds dicht bij huis te blijven komt Spiekeroog, een van de Oost-Friese eilanden in het Duitse Nationaal Park Niedersächsisches Wattenmeer, al gauw aan bod. Dit eiland, onderdeel van het UNESCO Waddenzee Werelderfgoed, wordt beschouwd als een van de donkerste plekken in heel Duitsland. Het is daarom ook niet gek dat uit metingen van satellietbeelden blijkt dat er geen betere plek in Duitsland is om naar de sterren te kijken dan in Spiekeroog.
Een ander donker juweel ligt in het Nationaal Park Eifel, in de dichtbevolkte regio Noordrijn-Westfalen. Dit park kreeg in 2014 als eerste in Duitsland de status van International Dark Sky Park. Je wordt hier regelmatig getrakteerd op de prachtige aanblik van de Melkweg, zichtbaar met het blote oog. Maar dat is niet alles: op heldere nachten kan je zelfs een mysterieuze ‘airglow’ zien, een subtiel gloeien in de lucht veroorzaakt door de hogere lagen van de atmosfeer.
Driehonderd heldere nachten per jaar in Spanje
Hoewel we bij Spanje vaak denken aan zon, zee en strand, heeft het land nog meer verrassingen in petto. De Canarische Eilanden, bekend als de ideale bestemming voor een zonnige eilandvakantie, bieden bijvoorbeeld ook iets heel bijzonders. Deze prachtige archipel, net ten zuiden van Spanje en dichtbij de Afrikaanse kust, herbergt namelijk enkele van de belangrijkste telescoopfaciliteiten ter wereld. Grote namen zoals Brian Cox, Neil Armstrong en Stephen Hawking zijn hier al eens op bezoek geweest om de sterren van dichtbij te bekijken. Op het naburige eiland Gran Canaria, in het Caldera de Taburiente National Park, vind je zelfs de grootste optische telescoop ter wereld.
Maar het sterrenkijken stopt daar niet. Op Tenerife heeft de Europese Unie El Teide uitgeroepen tot de eerste halte van haar EU Sky Route, een unieke verzameling van officieel gecertificeerde sterrenkijklocaties. En ook op het vasteland van Spanje, in het zuidelijke Andalusië, geniet je van spectaculaire sterrenhemels. Combineer je bezoek met een uitstapje naar het Sierra Sur de Jaén Starlight Reserve. Dit dunbevolkte gebied, met meer dan driehonderd heldere nachten per jaar, is de perfecte plek om de sterren te bewonderen. Hier vind je ook het Observatorio Andaluz de Astronomía in La Pedriza, waar regelmatig observatie-evenementen en workshops worden georganiseerd.
Sterrenkijkfestivals
Dark Sky Festivals vinden in de tweede helft van het jaar plaats in nationale parken in het Verenigd Koninkrijk. Mocht je jouw sterrenkijkreis dus wat actiever willen maken, is dit de manier om dat te doen. Ook zijn alle locaties geschikt voor de camper.
Exmoor, het eerste internationale Dark Sky Park van Europa, ligt langs het kanaal van Bristol in Devon en Somerset. Tijdens het Exmoor Dark Skies Festival, dat van 18 oktober tot en met 13 november plaatsvindt, valt er ontzettend veel te beleven op dit tachtig kilometer grote beschermde gebied. Geniet van door rangers geleide wandelingen onder de sterrenhemel, een gin- en sterrenkijkavond, uitdagende ruimtedetectives, een schrijfwedstrijd voor verhalen en boeiende lezingen over 'De zoektocht naar verre werelden'.
Engeland's Lake District heeft van alles voor je in petto tijdens het Cumbria Dark Skies festival tussen 25 oktober en 24 november. Kanoe rustig rond op het Conistonmeer, neem een frisse duik onder de sterren in Ullswater, of probeer eens te koken zonder je moderne keuken. En als je nog energie over hebt, waarom niet een potje hardlopen in het donker? Of misschien toch liever yoga onder de sterren – alsof yoga zelf niet al uitdagend genoeg is.
De maand oktober
Terwijl de meeste van ons rouwen om de vroege zonsondergangen die de herfst met zich meebrengt, bieden de extra uren duisternis juist een kans om af te stemmen op de hemelse bewegingen. De beste tijd om het noorderlicht te aanschouwen is tijdens de maanden rond de zogenaamde ‘equinoxen’. Dit zijn de momenten in het jaar waarop de zon loodrecht boven de aarde staat—met de lente-equinox rond maart en de herfst-equinox rond oktober. Op 2 oktober vindt een zonsverduistering plaats, maar deze ring of fire is helaas alleen te zien in Argentinië en Chili. Wel vindt op diezelfde avond ook de ‘nieuwe maan’ plaats; als de maan ongeveer tussen de aarde en de zon staat, is alleen de schaduwkant van de maan waar te nemen. De maan is dan niet te zien. Hierdoor is juist het heelal veel beter zichtbaar.
In de nacht van maandag 14 oktober op dinsdag 15 oktober bevindt de maan zich dicht bij Saturnus, wat het gemakkelijker maakt om deze planeet te herkennen. Ook zijn de laatste maanden van het jaar perfect voor het waarnemen van meteorenregens. De Leoniden bereiken hun piek op 17 en 18 november en de Geminiden pieken op 13 en 14 december. Ze staan bekend als een van de meest spectaculaire meteorenregens van het jaar. En door deze dichtbijzijnde hotspots, ben je er maar een autorit of bootvaart van verwijderd.
Wat kan jij doen?
Waar we honderd jaar geleden in de stad nog makkelijk de Melkweg konden zien, is deze inmiddels voor zestig procent van de Europeanen - en zelfs tachtig procent van de Amerikanen - onzichtbaar geworden. Met grote gevolgen. Zo wordt het gedrag van dieren verstoord, waardoor ze niet meer in een winterslaap komen, niet meer op jacht gaan of gedesorienteerd raken. En ook op ons heeft het impact. Ons slaapritme raakt verstoord doordat het slaaphormoon melatonine minder wordt aangemaakt. Zorg dus dat we de paar donkere plekken op aarde koesteren en bescherm ze. Denk aan je lichtgebruik en moedig anderen aan hetzelfde te doen - want niemand wil de Melkweg laten concurreren met je nachtlampje.
Van plan toch verder naar het Noorden te trekken? Lees hier welke slaapplekken je noorderlicht ervaring nog specialer maken.
