Treinen dé oplossing voor duurzaam reizen? Niet in Mexico

Ons groene hart gaat sneller kloppen als we in Europa met de trein over het continent crossen. De uitstoot vergeleken met het vliegtuig of de auto is minder en het biedt een avontuurlijke reiservaring. Maar in Mexico heeft het treinreizen een nare bijsmaak gekregen.

De Tren Maya, zo werd het treinproject in 2018 vol trots gepresenteerd door de Mexicaanse regering. Beginnend midden in de jungle bij de stad Palenque, rijdt de trein helemaal door naar het schiereiland Yucatán, waar de spoorbaan langs de steden Cancún, Tulum en Escárgera zal gaan. Vanaf 15 december 2023 gaat het eerste deel, van Palenque naar Cancún, al open. In februari is volgens planning de hele bouw klaar. Op het eerste oog zou deze treinverbinding het zuidelijke deel van Mexico dus op duurzame wijze moeten verbinden.

Maar wat klinkt als een mooi idee, is vaak te mooi om waar te zijn. Want terwijl de spoorlijn zich een weg baant door weelderige oerwouden, verstoort het de habitat van talloze diersoorten, waaronder die van de jaguar. Het ooit ongestoorde thuis van een diverse natuur wordt nu aangetast door het gebrul van bouwmachines en aanzienlijke ontbossing. Daarnaast zouden trillingen grotten van miljoenen jaren oud kunnen laten instorten.

Over grotten in Mexico gesproken: in de gevaarlijke Crystal Caves in het noorden van Mexico stik je al na een paar seconde.

Uitgerekend de Maya’s zijn het slachtoffer

En hoewel de treinlijn vernoemd is naar de oorspronkelijke bewoners, trekken juist zij aan het kortste eind, want ook mensenrechten zouden zijn geschonden voor deze treinverbinding. Zo werd in het weekend van 15 – 16 december in 2019 een referendum gehouden waarin de oorspronkelijke Mayabewoners konden stemmen of ze voor of tegen de aanleg ervan waren. Ruim 92 procent van de stemmers waren uiteindelijk voor de aanleg van het spoor.

Maar dit schetst volgens de Mexicaanse afgevaardigde van het Bureau van de Hoge Commissaris van de VN een vertekend beeld. Want de aanloop naar dit referendum was slechts een maand, veel te kort dus. In die periode werden de inwoners ook nog eens beperkt geïnformeerd en kregen ze alleen de voordelen van deze treinlijn te horen. En ook niet onbelangrijk: slechts 2,36 procent van de stemgerechtigden gingen uiteindelijk naar de stembus voor dit referendum. Met slechte informatievoorziening en een slechte representatie van alle inwoners, was de VN behoorlijk kritisch over de uitslag van dit referendum.

Het Tren Maya-project, deels gefinancierd door de opbrengsten van de Formule 1 Grand Prix in Mexico Stad, heeft daarmee flink wat controverse veroorzaakt. Bekende Mexicaanse artiesten, kunstenaars en acteurs sloten zich aan bij een groeiende oppositie tegen de spoorlijn. Ze maken zich zorgen over de milieugevolgen en verzetten zich tegen de manier waarop er om is gegaan met de oorspronkelijke bewoners. Online laten ze zich vaak kritisch uit met de hashtag #SelvamedelTren. Selvame Del Tren (vertaling: ‘red mij van de trein’) is dan ook een actiegroep die is opgericht tegen de aanleg van deze trein. De plannen leidden er zelfs toe dat gewapende Mayagroepering, zoals de Zapatistas, dreigden met geweld in te grijpen. Om die reden werd het Mexicaanse leger naar de regio gestuurd om daar met grof geschut patrouilles uit te voeren rondom het spoor.

GreenPeace slaat alarm

Goed, met een bouw die begon in 2018, komt de deadline om gedeeltelijk te openen op 15 december 2023 natuurlijk akelig dichtbij. En het is niet zo dat de overheid totaal geen rekening houdt met de omgeving. Zo worden twaalf corridors gemaakt in het treinspoor om jaguars veilig te laten oversteken. Maar of dat genoeg is? De haastige manier van werken door de overheid roept veel vragen op over de grondigheid van milieubeoordelingen, hoe er met minderheden is omgegaan en wat de gevolgen zijn voor de natuur op de lange termijn.  Ben je dus zelf in Mexico en wil je duurzaam reizen door met deze specifieke trein te reizen? Weet wat eraan vooraf is gegaan.

Meer weten over de regio? Het bijzondere liefdesverhaal van hoe de Mayacultuur deze op de vlucht geslagen wetenschappers bij elkaar bracht.

• Deel