Moeten we de zomertijd afschaffen? “We leven in de tijdzone van Kyiv”
- Artikel
- 19 jun 2025
- 6 minuten leestijd
Ieder jaar maken we tweemaal met zijn alle een ‘tijdreis van een uur’ van zomertijd naar wintertijd. Maar moeten we zomertijd behouden of afschaffen? De meningen lopen uiteen, maar wetenschappers pleiten vanwege de gezondheid toch voor afschaffing. Hoe zit dit nou?
De Europese Commissie stelt in 2018 voor dat alle lidstaten een vaste tijdsinstelling kiezen voor het hele jaar. Vanaf dat moment is de wereld te klein. Wat volgt is een verhit debat, leidend tot een polariserende splijtzwam die zijn weerga niet kent. Familieleden spreken elkaar nooit meer, stelletjes gaan uit elkaar en vriendschappen die decennialang bestonden zijn niet meer. Brand breekt uit, rellen in de hoofdstad en de samenleving op zijn kop. Het is pure chaos.
Hebben we het hierboven wat aangedikt? Misschien. Feit blijft dat de ene helft van de mensen maar al te graag af wil van die onhandige handeling ieder jaar om de klok te verzetten, terwijl de andere helft het geen probleem vindt en juist graag wat langer zonlicht wil in de avond. Kan de wetenschap deze onmogelijke impasse doorbreken?
Eén tijd aanhouden of wisselen?
Het antwoord is ja, absoluut. Om te beginnen blijkt het volgens onderzoek van het RIVM beter te zijn voor de volksgezondheid wanneer Nederland het hele jaar door één standaardtijd zou aanhouden. Vooral de wisseling van winter- naar zomertijd is ongezond. Mensen slapen sowieso slechter na beide wisselingen, maar na de wisseling van winter- naar zomertijd ook korter. Daarnaast komen er meer hartinfarcten voor direct na de wisseling naar de zomertijd.
Leven in het beste bioritme
Twee keer in het jaar wisselen lijkt dus geen goed idee. Maar welke van de twee tijden is dan het beste om aan te houden? Martijn Dollé, wetenschapper bij het RIVM: “Wanneer we het hele jaar door zomertijd instellen, is dat voor de gezondheid minder gunstig dan het hele jaar door standaardtijd. Dit blijkt uit studies naar slaap- en gezondheidsaspecten, zoals slaapduur en -kwaliteit, overgewicht, het aantal mensen met kanker, en de levensverwachting in het algemeen.”Vooral zonlicht heeft invloed op het zogenaamde bioritme van de mens. Wat bioritme inhoudt? “Dit is eigenlijk onze interne, biologische klok en geeft het moment aan waarop we 's ochtends wakker worden en 's avonds slaperig zijn,” legt Martijn uit. “Ons ritme wordt getraind door zonlicht.” Het is volgens het RIVM dan ook het beste om een tijd in te stellen die aansluit op het natuurlijke dag- en nachtritme op aarde. “Dat betekent dat we een instelling nodig hebben waarbij de zon rond 12 uur op zijn hoogst staat en daar staat zomertijd het verst vanaf.” 1-0 voor Team Wintertijd, dus.
Waarom is zomertijd alsnog zo populair?
De standaardtijd aanhouden is dus beter voor onze gezondheid. Toch krijgt zomertijd vaak meer waardering. “Veel mensen hebben liever het zomerseizoen dan de koude winter en vinden dit daarom ‘fijner klinken’. Ze vinden het daarnaast lekker als de zon ’s avonds een uurtje langer schijnt. Voorstanders zijn vaak ook avondmensen, mensen die juist in de avond opleven in plaats van in de ochtend,” zegt Martijn.Maar vergis je niet; juist avondmensen zijn de klos door de zomertijd. “Hun avondtijd wordt nog verder opgerekt en ze gaan dus nog later slapen. Maar die wekker gaat gewoon weer om zeven uur, dus hun nachten zijn veel korter. In het weekend zijn ze vaak uitgeput en moeten ze alle slaap die ze hebben gemist in de week inhalen.”
“We leven in de tijdzone van Kyiv”
Toch valt ook de standaardtijd te bekritiseren. Ons bioritme ligt namelijk veel meer in lijn met die van Engeland dan met de rest van Europa. “Wij leven in de zomer in de tijd die bij het bioritme van de bewoners van Kyiv hoort,” zegt Martijn. Het beste zou dus zijn om de tijd rond de nulmeridiaan in Greenwich het hele jaar door aan te nemen. De huidige standaardtijd voor Nederland is sinds de Tweede Wereldoorlog wettelijk ingesteld, terwijl Nederland daarvoor de tijd aanhield die dichter bij die van Engeland lag en maar twintig minuten verschilde met Londen.Je zou je dus kunnen afvragen of we niet over moeten stappen naar de Engelse tijd, maar het is de vraag of die verandering mogelijk is. “Dat is aan de politiek,” zegt Martijn. “De Europese Commissie heeft destijds voorgesteld om de wisseling tussen zomer- en wintertijd te beëindigen en in alle landen een standaardtijd te introduceren. De landen mogen daarbij zelf beslissen welke standaardtijd zij dan zouden nemen.”
Het zou kunnen dat dat een economische reden heeft,” meent Martijn. “De tijdsverschillen met buurlanden waar we enkel een grens op land hebben en geen grens met een zee, kunnen maatschappelijk en economisch als lastig worden ervaren, vooral voor mensen die dagelijks deze grenzen voor woon-/werkverkeer oversteken.”
Een petitie op Europees niveau
Is er dan niemand die een vuist kan maken voor ons bioritme? Jawel. Het Bioclock Consortium is een samenwerkingsverband van wetenschappers en gemeenten dat zich inzet voor het aanhouden van een gezonde tijdzoneverdeling in Europa. Ze zijn aangesloten bij de International Alliance for Natural Time, een internationaal verbond van verschillende, nationale organisaties die zich inzetten voor de beste, natuurlijke tijd voor hun land van herkomst.
Het Bioclock Consortium wil het liefste dat er één standaardtijd ingesteld wordt per Europees gebied: een West-Europese tijdzone (Engeland, Franrijk, Nederland, België, Spanje en Portugal) die de huidige Engelse tijd aanhoudt, een Centraal-Europese tijdzone (Duitsland, Oostenrijk, Polen, Zweden, Denemarken, Noorwegen, Tsjechië, Italië en Griekenland) die de huidige Centraal-Europese tijd op de klok heeft staan aanhoudt en een Oost-Europese tijdzone (Oekraïne, Roemenië, de Baltische Staten en Finland) die GMT+2 instelt. Het consortium zet dit geregeld op de agenda van de Europese Unie. Zo is er nu een petitie gestart om dit thema urgenter te maken.
Zelf je eigen tijd indelen?
Hoewel het antwoord dus voor onze neus ligt, woedt de discussie nog even voort. Kan je daar niet op wachten en trek je liever je eigen plan om een gezond slaapritme aan te houden? Dan moet je acht uur ’s ochtends opstaan en al om negen uur naar bed gaan. Martijn over dit voorstel: “Voor je gezondheid zou het beter zijn, maar eigenlijk is de uitvoering daarvan erg moeilijk. We zijn nou eenmaal gebonden aan schooltijden, werkafspraken en andere sociale verplichtingen. We noemen dit een social jetlag: je zit vast aan de tijd die bij jouw tijdzone hoort en je kan daardoor niet volledig in het bioritme leven dat het meest gezond voor je zou zijn.”
Weten hoe we überhaupt aan het concept ‘tijdzones’ zijn gekomen? Lees hier meer.
