Waar komt deze merkwaardige vlag vandaan?
- Artikel
- 29 mei 2024
- 7 minuten leestijd
Drie benen die vanuit het midden naar de randen van de vlag wijzen en het hoofd van Medusa in het midden. De vlag van Sicilië verdient absoluut de creativiteitsprijs. Waar komt deze bizarre vlag in hemelsnaam vandaan? En waarom heeft Isle of Man bijna dezelfde?
Dit is er eentje voor de echte reisnerds. Iedereen die tijdens diens reizen gefascineerd is door de kleinste dingen die het land karakteriseren. Unieke kentekenplaten, een stoplichtpoppetje dat je nergens anders ter wereld tegenkomt of een vlag met een wel erg uniek symbool. Wie het Italiaanse eiland Sicilië heeft bezocht, heeft ‘m vast eens zien wapperen in Palermo of Catania. De vlag met drie benen, een gezicht in het midden en de kleuren rood en geel als achtergrond. Velen zouden misschien hun schouders ophalen en verderlopen, maar een enkeling wil er alles over weten. Niet gek, want waar kom je zoiets nou tegen? En hoe is dit ooit de vlag van het eiland geworden?
Het zonnesymbool van Medusa
Sicilië zit vol met Griekse invloeden die je vandaag de dag nog altijd kan terugzien. “Maar het is in Italië, bedoel je dan niet de Romeinen?” Nee, want dan hadden we dat wel opgeschreven. We schrijven de achtste eeuw voor Christus als het teken voor het eerst opduikt op Sicilië. Het symbool met de drie benen wordt een triskelion genoemd. Dat is een verzamelterm voor tekens met drie langwerpige vormen en een duidelijke kern. Omdat de Grieken het eiland zien als een grote driehoek, besluiten ze dat een vlag met daarop een driehoekige vorm perfect zou zijn als wapen van het eiland. Ieder been wijst naar een van de drie meest prominente steden uit die tijd: Capo Peloro (nu Messina), Capo Passero (nu Syracuse) en Capo Lilibeo (nu Marsala). De Grieken noemen het eiland niet voor niets “Trinacria”, wat vrij vertaald ‘driehoekige vorm’ betekent. Waar het teken voor zou moeten staan? Volgens de The McDonald Institute for Archaeological Research is het een zonnesymbool, zoals de swastika dat vroeger ook was, totdat het door de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt gekaapt. Om de Griekse symboliek compleet te maken, is het gezicht in het midden van de vlag het hoofd van Medusa, het figuur uit de Griekse mythologie dat haar vijanden kon verstenen met één blik en slangen als haren had. Toch wordt het teken niet vanaf dag één tijdens de Griekse overheersing op de vlaggen geprint. Het zou pas in 1282 na Christus officieel zijn erkend als vlag van de Sicilianen, als ze de onafhankelijkheidsstrijd tegen de Franse overheerser uitroepen.
De verspreiding naar Isle of Man
Oké, tot zover Sicilië. Maar hoe komt dit teken honderden kilometers verderop in Isle of Man terecht? Dat is best een raadsel. Velen denken dat het met de Noormannen te maken heeft gehad. Tussen 800 en 1100 na Christus varen de Noormannen namelijk vanuit onder andere Noorwegen, Denemarken en Engeland langs heel Europa om gebieden en steden te veroveren. Hun invloed reikt ver, zeker voor deze tijd. De Middellandse Zee ligt vol met steden, dorpen en voormalige handelsposten die door de Noormannen zijn gebouwd. Zo wisten ze vanuit het hoge noorden zelfs Cadiz en Sevilla aan te vallen in Spanje, Genua in Noord-Italië en zelfs Istanboel en andere steden aan de Zwarte Zee konden niet ontkomen aan invallen van de Noormannen. Aangezien de Noormannen het meest geïnteresseerd zijn in handel, hebben ze een centraal punt nodig in de Middellandse Zee als knooppunt.
Zo komt het dat ze in 1031 ook Sicilië onderwerpen en als een van de belangrijkste handelsknooppunten gebruiken binnen de Middellandse Zee. En in plaats van het wapen van het eiland te verbieden, nemen ze het mee ter inspiratie. De Noormannen regeren door te accepteren, waarmee het eiland zijn tijd ver vooruit is. De Noorse koningen en vorsten spreken Frans, Latijn, Grieks en Arabisch en vervolgen Arabieren niet vanwege hun godsdienst. Iets wat niet vanzelfsprekend was in het Europa van toen.
Vanaf de dertiende eeuw duikt het teken dan eindelijk op een hele andere plek in Europa op: Isle of Man. In deze tijd is het een van de vele uitvalsbases van de Noormannen. Je zou denken dat de Noormannen het teken vanuit Sicilië hebben geïntroduceerd en dat het daardoor nu op de vlag van Isle of Man staat. En hoewel de Noormannen zeker een rol hebben gespeeld, is dit toch niet het hele verhaal.
Strijd met de bastaardzoon
Hoewel het teken namelijk wel op Noorse munten verschijnt die op Isle of Man zijn gevonden, is dit een ander soort triskelion dan het wapen van het eiland zoals we die nu kennen. Het teken verschilt daarmee te veel van het huidige wapen en is dus niet door de Noormannen geïntroduceerd. Pas na hun overheersing zal het teken zoals we dat nu kennen op Isle of Man te zien zijn. De Schotten verdrijven in 1266 de Noormannen op het eiland. Direct daarna zouden de Schotten degene zijn geweest die het triskelion introduceren.
Is het dan toch eerder een Keltisch, Gallisch of Schots teken dan een teken van de oude Grieken? Nee dat niet. Daarvoor moeten we toch weer terug naar Sicilië, waar zich een scenario afspeelt dat regelrecht uit hitserie Game of Thrones lijkt te komen, dus hou je vast.
In 1258 doet Manfred, de bastaardzoon van keizer Frederik II, een gooi naar de troon. Hij probeert op dat moment het eiland over te nemen, omdat de opvolger dan slechts zes jaar oud is. De Paus ziet het alleen niet zo zitten dat een deel van het Heilige Roomse Rijk wordt bestuurd door een bastaard, dus grijpt hij in. Vanaf 1254 verklaart hij het eiland Paaps bezit, oftewel: de Paus neemt het zeggenschap over van het eiland en wijst een koningshuis aan om de bastaardzoon te verdrijven. Edmund Crouchback, de Engelse prins, mag het gaan doen. Helaas voor hem blijkt Manfred sterker dan verwacht en na een strijd van tien jaar lukt het hem niet om het eiland te heroveren van de bastaard. Met staart tussen de benen keert hij terug naar Engeland.
Zijn zus Margaret trouwt ondertussen op elfjarige leeftijd (!) met de Schotse koning Alexander III. Het is deze koning die tien jaar later Isle of Man verovert op de Noormannen. Via dit huwelijk tussen de Schotse en Engelse families zou de triskelion bij de Schotten terecht zijn gekomen, die het op hun beurt introduceren op Isle of Man om de verandering van het regime aan te kondigen. Ironisch, aangezien de Noormannen zelf het teken jarenlang hebben gebruikt – al blijkt dat dus geen belemmering om het alsnog in te voeren.
Toch zal de triskelion heel lang enkel een wapen blijven voordat het op vlaggen wordt geborduurd. Jarenlang valt Isle of Man namelijk onder de Engelse en later de Britse vlag en is het verboden om te varen onder de triskelionvlag. Toch gebeurt dat vanaf 1850 wel steeds vaker, door trotse handelaars van Isle of Man. Vanaf 1889 wordt de vlag op handelsschepen toegestaan en in 1932 krijgt het eiland dan toch ook zelf eindelijk die bijzondere, maar toch ook erg mooie, eigen vlag.
Geïnteresseerd in een symbool dat iets meer omstreden is? Dit is waarom je op reis zomaar een hakenkruis kan tegenkomen.
