Pristina: veel meer dan de jongste hoofdstad van Europa

- Artikel
- 29 jan 2025
- 7 minuten leestijd
Met een land dat slechts een kleine zeventien jaar oud is en een gemiddelde bevolking van nog geen dertig jaar ademt Pristina jeugdigheid. Maar laat je niet voor de gek houden: deze stad heeft een enorm rijk en roerig verleden. We nemen je mee naar de hoofdstad van Kosovo.
Juist, Pristina. Waar ligt dat ook alweer? De hoofdstad ligt centraal in Kosovo, dat grenst aan Albanië, Montenegro, Servië en Noord-Macedonië. En waar het land cultureel de meeste overeenkomsten met Albanië heeft, zullen veel mensen bij Kosovo toch aan Servië denken. Dat heeft alles te maken met het feit dat het tot het einde van de vorige eeuw nog tot Servië behoorde. De Kosovo-oorlog maakte daar in 1999 een einde aan, toen de troepen van de Joegoslavische leider Slobodan Milosevic zich terugtrokken na zware gevechten en Kosovo onder toezicht van de Verenigde Naties kwam te staan. Het duurde echter nog tot 17 februari 2008 voordat Kosovo de onafhankelijkheid uitriep, die vandaag de dag door 104 van de 193 landen van de VN erkend wordt.

Onafhankelijkheid overal
Met zo’n jong land kan je je natuurlijk voorstellen dat de onafhankelijkheid en de voorafgaande oorlog nog behoorlijk vers in het geheugen zit. En dat zie je in het straatbeeld. Een van de bekendste monumenten van Pristina is dan ook het Newborn-beeld. Deze letters werden onthuld op de dag dat Kosovo onafhankelijk werd en sindsdien wordt het monument jaarlijks opnieuw geschilderd voor onafhankelijkheidsdag. De illustraties op de letters vertegenwoordigen elk jaar nieuwe ontwikkelingen of moeilijkheden waar Kosovaren mee te maken hebben.
Enkele meters van het Newborn-monument, aan de andere kant van de straat, vind je een ander indrukwekkend beeld. Momoriali Heroinat is een bouwwerk van twintigduizend spelden die samen een Albanese vrouw afbeelden. Elke speld staat symbool voor één vrouw die tijdens de Kosovo-oorlog is verkracht.
De dankbaarheid voor de onafhankelijkheid en de wonden van de oorlog worden ook vertegenwoordigd door de vele Amerikaanse vlaggen die je in het straatbeeld tegenkomt. Onder leiding van Amerikaanse troepen werd de oorlog beëindigd en dat is de Kosovaar niet vergeten. Straten die vernoemd zijn naar Bill Clinton en George Bush en een heus standbeeld van Bill Clinton, die tijdens de oorlog aan het roer stond in de VS, bevestigen dat. Rondom het standbeeld, dat zich in het zuidwesten van de stad bevindt, vind je overigens ook allerlei winkels, restaurants en cafés.
Overzichtelijk en bedrijvig
Over restaurants en cafés gesproken: die vind je eigenlijk overal in Pristina. De straten van de Kosovaarse hoofdstad leven. Met name in de zomer, wanneer de terrassen vol zitten. De stad heeft oneindig veel restaurants waar je goedkoop een maaltijd scoort, cafés en bars zijn open tot diep in de nacht én voor een goede bak koffie ben je hier ook op het juiste adres. Op elke hoek van de straat vind je wel een koffietentje die kwalitatief niet onderdoet voor de Italiaanse variant en vaak wel de helft goedkoper is. Juist, je scoort hier je zwarte goud al voor één euro.
En mocht je toch wat sterkers willen, dan hebben we ook goed nieuws. Je hebt namelijk geen auto nodig om na een avond doorzakken terug op je verblijfplaats te komen. Pristina is enorm compact en vrijwel de hele stad is op loopafstand te overbruggen.

Moeder Teresa
Waar je de bedrijvigheid en jeugdigheid van Pristina misschien wel het best beleeft? Dat is op Bulevardi Nënë Tereza, oftwel de Moeder Teresa Boulevard. Dit is een autovrije straat die omgeven wordt door cafés, winkels en restaurants. Niet alleen voor reizigers, maar ook voor de inwoners van Pristina is dit een plek om bijeen te komen, bij te kletsen of rustig te wandelen.
Maar waarom die verwijzing naar Moeder Teresa? Dat heeft alles met haar roots te maken. Moeder Teresa werd geboren in Skopje, de hoofdstad van Noord-Macedonië, maar was net als veel Kosovaren van Albanese afkomst en haar ouders kwamen uit Prizren, een stad in het zuiden van het huidige Kosovo. Niet zo gek dus dat ze een prominente rol speelt in de hoofdstad van Kosovo.
En het blijft niet bij een boulevard. Want ook een kathedraal (Katedralja Nënë Tereza) kwam op haar naam te staan. De bouw van dit heiligdom werd overigens pas in 2007 gestart, maar dat maakt de plek niet minder indrukwekkend. De banken zijn uit hout gesneden en het glas in lood ziet er prachtig uit. Toch is deze kathedraal vooral ideaal om de stad eens even goed van bovenaf te bewonderen. Voor de prijs van één euro neem je de lift naar de top van de toren, vanwaar je tussen 08:00 en 19:00 uur het beste uitzicht van de stad pakt.

Oerlelijk sovjetgebouw of culturele parel?
Wat je waarschijnlijk opvalt wanneer je naar beneden staart? De Nationale Bibliotheek van Kosovo. Sterker nog: je kan er niet omheen. Dit gebouw oogt als de liefdesbaby van een imposante moskee en een streng bewaakte gevangenis. De bibliotheek werd ontworpen in 1982 door de Kroatische architect Andrija Mutnjaković en combineert een brutalistische, socialistische stijl met elementen van het Ottomaanse en Byzantijnse verleden van Kosovo. En of je ‘m nou oerlelijk of oogverblindend mooi vindt: het is hoe dan ook de moeite om er even binnen te lopen. Dat kost je niets en ook de leeskamers op de bovenste verdieping zijn gratis te betreden.

Een duik in het Ottomaanse verleden
Het Ottomaanse verleden van Kosovo is niet alleen zichtbaar in de gekooide koepels van de bibliotheek. Want ondanks dat er veel erfgoed verloren ging in de tijd dat het onder Joegoslavisch bewind stond, is de Ottomaanse geest niet helemaal verdwenen uit de stad. Dat zie je onder andere terug in de moskeeën die Pristina rijk is. Met name Xhamia e Madhe (The Great Mosque) is een bezoek waard. Deze werd al in 1461 gebouwd en is een prachtig staaltje Ottomaanse architectuur, zowel aan de buitenkant als aan de binnenkant.
Wil je meer leren over het leven onder Ottomaans bewind? Dan is het Etnografische Museum een logische volgende stap. Dit museum laat je zien hoe het leven in Kosovo was tijdens de eeuwen dat de Ottomanen hier met de scepter zwaaiden. Ook vind je hier allerlei attributen, zoals kleding, uit deze tijd.

Beren en meren
Een voordeel van de centrale ligging van Pristina is dat je zo in de natuur staat wanneer je genoeg hebt van de hectiek van de stad. Rij je naar het zuiden? Dan ben je binnen anderhalf uur al in Sharr Mountain National Park, een ruig berggebied tegen de grens met Noord-Macedonië. Of rij naar het westen en loop binnen een paar uur al tussen de toppen van de Albanese Alpen.
Wil je je één met de natuur voelen, maar nog korter rijden? Bezoek dan het Bear Sanctuary, op zo’n twintig kilometer ten oosten van Pristina. Deze opvang biedt speciale verzorging aan getraumatiseerde bruine beren, die voorheen onder erbarmelijke omstandigheden leefden. Via een looptour van ongeveer anderhalve kilometer kan je de beren op een afstand zien relaxen, spelen of eten vangen en ondertussen krijg je de verhalen van deze beren te horen en leer je meer over de biologie en biodiversiteit. Ook kan je eten bij het restaurant dat bij de opvang zit. De inkomsten van dit restaurant worden geïnvesteerd in de opvang.
Hou er overigens rekening mee dat de plek gesloten is van half december tot half februari, in verband met de winterslaap van de bewoners. Vanaf de opvangplaats kan je ook een wandeling starten naar het kunstmatige Badovc meer. Dit is iets meer dan een uur lopen, waarna je in de zomer een heerlijke plons kan nemen of kan picknicken aan het water.
Wist je dat de gemiddelde inwoners van Kirgistan nóg jonger is dan die van Kosovo? Fotograaf en schrijver Thijs Broekkamp ziet met eigen ogen hoe jongeren hier het land veranderen.
